بررسی وضعیت منابع معدنی و چالش های صنعت سرب و روی ایران

هدف این گزارش، بررسی جایگاه صنعت سرب و روی در ایران و جهان، مصارف عمده سرب و روی، روند تحولات بازارهای جهانی، ظرفیتهای معدنی ایران و چالشهای عمده این صنعت در کشور است. مطالعات زمین شناسی نشان میدهد که ایران ساختار زمین ساختی (تکتونیکی) پیچیده ای دارد که در آن بیش از ۶۸ نوع ماده معدنی شناخته شده است. سرب و روی یکی از ارزشمندترین و بزرگترین آنها است که ذخیره قطعی آن بیش از ۲۱۰ میلیون تن است. از طرفی ایران بعد از ترکیه دومین کشور تولیدکننده سرب و روی بین کشورهای خاورمیانه و آفریقای شمالی است. در سال ۱۳۹۷ ، حدود ۲۰۰ هزار تن شمش روی در ایران به روش هیدرومتالورژی تولید شده است که مطابق اهداف کمی بخش معدن و صنایع معدنی در چشم انداز بیست ساله باید به رقم ۳۰۰ هزار تن شمش روی برسد که تحقق این هدف منوط به تامین پایدار خاک معدنی برای واحدهای سرب و روی بوده و سودآوری آن به داشتن برنامه مشخص و مدون در حوزه بازارهای جهانی، زنجیره ارزش داخلی و توسعه صنایع پایین دستی بستگی دارد. در سال ۱۳۹۷ ، حدود ۵۳ هزارتن شمش سرب در ایران تولید شده که کمتر از ۲۰ درصد از سنگ معدن و بقیه به روش بازیافت (سرب ثانویه) بوده است. مصرف شمش روی در کشور حدود ۴۰ هزار تن در سال است و این مسئله اهمیت سیاستگذاری برای حمایت از صادرات این محصول را نشان میدهد. در سال ۱۳۹۷ ، کل صادرات زنجیره روی ۱۲۲ هزارتن به ارزش ۲۵۵ میلیون دلار و کل صادرات زنجیره سرب ۱۰۰ هزار تن به ارزش ۱۲۸ میلیون دلار بوده است که نسبت به سال ۱۳۹۶ در زنجیره روی کاهش ۴۷ درصدی (وزنی) و در زنجیره سرب کاهش ۴۳ درصدی (وزنی) داشته است.
معدن سرب و روی انگوران و مهدی آباد معادن بزرگ کشور که به ترتیب دارای ۱۲ و ۱۶۰ میلیون تن ذخیره معدنی (اکسیدی و سولفیدی) هستند. درحال حاضر مواد اولیه واحدهای فراوری و تولید شمش از معدن انگوران، سایر معادن کوچک و متوسط در اختیار بخش خصوصی و واردات از کشور ترکیه تامین می شود. معدن انگوران امکان تامین ماده اولیه واحدهای تولیدی را حداکثر تا ۱۲ سال خواهد داشت و ذخیره آن رو به اتمام است. معدن بزرگ سرب و روی مهدیآباد که پروانه بهره برداری آن به نام ایمیدرو است به صورت قرارداد استخراج و فروش به کنسرسیومی متشکل از شرکت های خصوصی واگذار شده است. پیش بینی میشود بهره برداری از این معدن پس از آماده سازی، تجهیز و باطله برداری، از سال ۱۴۰۱ آغاز شود. احداث یک واحد فراوری و تولید کنسانتره به ظرفیت ۸۰۰ هزارتن ازجمله برنامه های توسعه معدن سرب و روی مهدی آباد است. چالش ها و موانعی بر سر راه صنعتگران این حوزه وجود دارد که باعث کندی حرکت در مسیر توسعه این صنعت شده است. الزام صنایع تولیدکننده سرب و روی به عرضه محصول در بورس کالا با قیمت های
دستوری، عدم ساماندهی خریداران دارای مجوز از بورس کالا، بلاتکلیفی در مالکیت فیلترکیک ها، ممانعت از صادرات و در نتیجه از دست دادن بازارهای جهانی، چالش تامین مواد اولیه باکیفیت، مشکلات ارتقای فناوری و مواردی از این دست باعث ایجاد موانعی برای صنعت سرب و روی کشور شده است. خودداری دولت از مداخله غیراصولی در مکانیسم های عرضه و تقاضا، رفع موانع صادراتی و تامین پایدار نیاز داخلی به سرب و روی، اصلاح نظام قیمت گذاری و سهمیه بندی خاک معدنی انگوران و تعمیق بازار عرضه و تقاضای خاک معدنی در بورس کالا، تامین مالی و حمایت از طرح های اکتشافی سرب و روی در نقاط امیدبخش، همگرایی بیشتر بخش خصوصی و دولتی، تعیین تکلیف وضعیت فیلترکیک های
صنایع و معادن سرب و روی و ضرورت توجه به توسعه فناوری، ارتقای بهره وری و رفع چالش های زیست محیطی ازجمله راهکارهای عمده ساماندهی صنعت سرب و روی کشور است.