گزارش تحولات بین المللی و داخلی در حوزه معادن و صنایع معدنی در سه ماهه دوم سال ۱۳۹۸ (فصل تابستان) (June – ۲۲ September ۲۰۱۹)

تولید عمده محصولات معدنی و فلزی کشور در ۶ ماهه نخست سال ۱۳۹۸ نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۷ با رشد همراه بوده است. تولید شمش فولاد رشد ۵ درصدی، محصولات فولادی رشد ۷ درصدی، آهن اسفنجی رشد ۹ درصدی و کاتد مس رشد ۱۵ درصدی داشته است. میزان تولید شمش آلومینیم کشور در مقایسه با سال گذشته حدود ۳۲ درصد کاهش داشته است که عمدتا به دلیل مشکلات فنی و ابطال واگذاری واحدهای آلومینیم المهدی و هرمزال بوده است. با بررسی روند تولید شمش فولاد در ۶ ماهه نخست سال ۱۳۹۸ پیش بینی میشود که میزان تولید فولاد کشور در سال جاری به بیش از ۲۷ میلیون تن خواهد رسید و جایگاه ایران در جمع ۱۰ کشور بزرگ تولیدکننده فولاد دنیا تثبیت خواهد شد. براساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، میزان صادرات مواد معدنی و صنایع معدنی کشور در ۵ ماهه نخست سال ۱۳۹۸ بالغ بر ۷ / ۳ میلیارد دلار بوده است. در میان مواد معدنی و فلزی، فولاد و
محصولات فولادی، انواع سنگ آهن، کنسانتره و گندله، کاتد مس و محصولات مسی، سیمان، روی و محصولات روی بخش عمده صادرات این حوزه را به خود اختصاص داده اند.
قیمت یارانه ای حامل های انرژی در کشور و همچنین سرکوب قیمت مواد معدنی و فلزی در داخل کشور به دلیل سیاست های مداخله ای دولت، شکاف قیمتی قابل توجهی میان قیمت مواد معدنی در داخل کشور با قیمت های جهانی ایجاد کرده است و کاهش ارزش ریال در سال ۱۳۹۷ ، صادرات مواد معدنی و فلزی را برای تولیدکنندگان و تجار جذاب کرده است. بر همین اساس صادرات حدود ۸ میلیون تن انواع سنگ آهن، کنسانتره و گندله در ۵ ماهه نخست سال ۱۳۹۸ و کاهش موجودی انبارهای مواد اولیه فولادسازان، دولت را به بازنگری در عوارض صادراتی وضع شده برای مواد معدنی واداشت. در شهریور ۱۳۹۸ ، معاونت امور معادن و صنایع معدنی وزارت صمت با اخذ مصوبه کمیته تخصصی شورای سران برای ۱۲ کد تعرفه محصولات معدنی، عوارض صادراتی وضع کرد. هرچند وضع عوارض دارای ایرادهای متعدد قانونی است، اما به دلیل مصوبه شورای هماهنگی سران سه قوه از مهرماه ۱۳۹۸ اجرایی شد. بررسی عوارض صادراتی وضع شده برای مواد معدنی نشان می دهد که ۶ کد تعرفه شامل سنگ آهن، کنسانتره و گندله، سنگ سرب، روی و کنسانتره های آنها، سنگ کروم و کنسانتره های آن و انواع سنگ های ساختمانی و تزئینی، نیازمند بررسی کارشناسی مجدد و بازنگری در عوارض صادراتی وضع شده است. برای برنامه ریزی میان مدت و بلندمدت برای تنظیم بازار محصولات معدنی و فلزی، وضع عوارض صادراتی تنها اقدام موثر نخواهد بود. بنابراین دولت باید ضمن تدوین برنامه ای جامع برای آزادسازی قیمت حامل های انرژی براساس ظرفیت و تاب آوری صنایع معدنی، از مداخله قیمتی در بازار خودداری کند تا شکاف قیمتی ایجاد شده میان قیمت های داخلی و صادراتی کاهش یابد. همچنین دولت می تواند از بستر بورس کالا برای تعمیق بازار محصولات معدنی و فلزی استفاده کند. پس از فراهم شدن زیرساخت ها، وضع عوارض صادراتی، تنها در مواردی که صنایع داخلی کشور به آن نیاز دارد و محدودیت منابع در کشور وجود دارد، قابل توجیه است که باید ضمن کار کارشناسی و مشورت با تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی و براساس قوانین و مقررات کشور وضع شود. در عرصه تحولات بین المللی نیز در سه ماهه دوم سال ۱۳۹۸ ( ۲۱ ژوئن تا ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹ ) تحولات بازار سنگ آهن و فولاد از اهمیت قابل توجهی برخودار بود که این تحولات آثار مهمی در بازار داخلی کشور نیز داشت. در تیرماه ۱۳۹۸ ، خبر پیشرفت مذاکرات تجاری میان چین و آمریکا موجب افزایش شاخص سهام بازارهای جهانی شد و قیمت فلزات و محصولات معدنی به دلیل ایجاد انتظار رسیدن به توافق، روند رو به رشد به خود گرفت. صعود قیمت سنگ آهن به دلیل کاهش عرضه جهانی تا اواخر جولای ۲۰۱۹ ادامه یافت و در کنار این افزایش قیمت، قیمت های جهانی فولاد و محصولات فولادی نیز رشد داشت. از ۲۰ جولای ۲۰۱۹ ، روند افزایشی قیمت سنگ آهن در دنیا متوقف شد. در اوایل آگوست ۲۰۱۹ بازار همچنان شاهد کاهش قیمت سنگ آهن بود که افزایش صادرات برزیل و استرالیا، کاهش حاشیه سود فولادسازان چینی به همراه اخبار مربوط به جنگ تعرفه ای میان چین و آمریکا بر این روند اثرگذار بوده است. در اواخر آگوست و اوایل سپتامبر ۲۰۱۹ ، بازارهای جهان شاهد افزایش دوباره قیمت سنگ آهن بودند که به دلیل ایجاد برخی محدودیت ها برای واحدهای تولیدی چین اتفاق افتاد. قیمت های جهانی پودر آلومینا در سه ماهه دوم سال ۱۳۹۸ با کاهش قابل توجه همراه بود و در اواخر ماه سپتامبر به کمتر از ۲۹۵ دلار بر تن رسید. کاهش قیمت آلومینیم و اعلام اخبار مربوط به راه اندازی ظرفیت ۳ میلیون تنی پودر آلومینا در برزیل ازجمله دلایل اصلی کاهش قیمت پودر آلومینا بوده است. قیمت مس در بورس فلزات لندن در ماه های ژوئن و جولای با افزایش قابل ملاحظه ای همراه بود. قیمت جهانی مس پس از آن با افت روبه رو شد که خاتمه اعتصابات معدنی در شیلی و تشدید جنگ تجاری را می توان از دلایل این مسئله عنوان کرد.