بررسی نقش و اهمیت کارکردهای اکوسیستمی رودخانه‌ها با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره (مطالعه موردی: رودخانه تجن محدوده شهر ساری)

رودخانه­های شهری به ­عنوان یکی از ساختارهای طبیعی شهر، به دلیل ارزش­های محیط­زیستی، اقتصادی، فرهنگی و ارائه خدمات اکوسیستمی از منابع با اهمیت شهرها می­باشند. هدف از این مطالعه بررسی نقش و اهمیت کارکردهای اکوسیستمی رودخانه تجن یکی از مهم­ترین رودخانه­های ایران در استان مازندران، شهر ساری است. به منظور نیل به این هدف از مدل­های تصمیم­گیری چند معیاره شامل تکنیک اِنتروپی (Entropy) به منظور محاسبه وزن کارکردهای اکوسیستمی رودخانه و تکنیک ترجیحات بر اساس مشابهت به راه­حل ایده‌آل (TOPSIS) و مدل مجموع ساده وزین (SAW­) برای اولویت­بندی کارکردها استفاده گردید. در این مطالعه داده­های پژوهش به­صورت پیمایش میدانی، نمونه­گیری تصادفی و از 239 پرسشنامه که در زمستان 1397 و بهار 1398 توسط ساکنین شهر ساری (شهروندان ساروی) تکمیل گردید استخراج شد تا نمایان شود کدامیک از کارکردهای اکوسیستمی رودخانه­ی تجن شامل کارکردهای تنظیمی، زیستگاهی، تولیدی و اطلاعاتی دارای اهمیت بیشتری برای ساکنین شهر ساری می­باشند. تجزیه و تحلیل یافته­های وزن­دهی کارکردهای اکوسیستمی رودخانه تجن شهر ساری از طریق تکنیک Entropy نشان داد که کاکردهای زیستگاهی، تولیدی، اطلاعاتی و تنظیمی به­ترتیب با کسب وزن­های 2511/0، 2501/0، 2500/0 و 2488/0­، بیشترین وزن را به­خود اختصاص داده­اند. براساس نتایج بدست­آمده از اولویت­بندی کارکردهای اکوسیستمی رودخانه تجن با مدل­های TOPSIS و SAW­­، کارکردهای زیستگاهی، تولیدی، تنظیمی و اطلاعاتی در اولویت اول تا چهارم قرار گرفتند. نتایج این تحقیق نشان داد برای 39 درصد از شهروندان ساروی (پاسخگویان) کارکرد زیستگاهی، 27 درصد از شهروندان کارکرد تولیدی، 25 درصد از شهروندان کارکرد تنظیمی، 9 درصد از شهروندان کارکرد اطلاعاتی دارای اولویت اول می­باشند. با مشخص­شدن اولویت کارکردهای اکوسیستمی رودخانه تجن، پیشنهاد می­شود نتایج پژوهش حاضر به­عنوان یک الگو در اختیار طراحان و تصمیم­گیران مهندسی رودخانه­ و بهسازی منظر حاشیه رودخانه شهری قرار گیرد تا طرح­هایی را در جهت تعادل اکوسیستم رودخانه و پایداری کیفیت محیط زیست شهری اجرا نمایند.

Keywords:

کاکردهای اکوسیستمی , مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره , رودخانه تجن , ساری