ارزیابی آلودگی فلزات سنگین در خاکهای پیرامون معدن سرب و روی کوشک بافق با استفاده از شاخصهای آلودگی و تجزیه و تحلیل مولفه اصلی

آلودگی خاک با فلزات سنگین، مسئله مهمی است. این پژوهش با هدف بررسی غلظت فلزات سنگین (کادمیم، مس، آهن، منگنز، سرب و روی) در ۱۰۲ نمونه خاک معدن سرب و روی کوشک شهرستان بافق در استان یزد انجام و غلظت به روش مربع لاتین تعیین شد؛ همچنین ارزیابی آلودگی خاک با استفاده از عامل آلودگی (CF)، غنیشدگی (EF) و شاخص زمینانباشتگی (Igeo) انجام شد. نتایج نشان داد میانگین مقادیر کادمیم، مس، آهن، منگنز، سرب و روی در خاکهای منطقه بهترتیب ۲۶/۰، ۳۹/۰، ۱/۴، ۳/۵، ۹/۴۰ و ۹/۵۱ میلیگرم بر کیلوگرم است و در این بین، کادمیم، سرب و روی از حد آستانه ایران و جهان فراتر رفتهاند. در تمامی شاخصهای محاسبهشده، بیشترین مقدار به عنصر سرب مربوط بوده که دلیل آن، نوع سنگ مادری و زمینشناختی و فعالیتهای انسانی است. تجزیه و تحلیل آماری چندمتغیره، مولفه اصلی و تجزیه و تحلیل خوشهای نشان داد فلزات سنگین بررسیشده در دو گروه طبقهبندی میشوند؛ گروه اول شامل عناصر مس، کادمیم، سرب و روی است که سرب و روی عمدتا از آلودگیهای سنگشناختی و فعالیتهای انسانی ناشی از معدنکاری و ترافیک تاثیر میپذیرند؛ گروه دوم شامل منگنز و آهن است که این عناصر نیز از منابع سنگشناسی و انسانشناختی ناشی از فعالیتهای کشاورزی و کودهای شیمیایی تاثیر میپذیرند. با توجه به اینکه خاک منطقه پژوهش علاوه بر عناصر سرب و روی به سایر فلزات سنگین نیز آلوده است، انجام پژوهشهای بیشتر در منطقه برای ارزیابی برنامههای راهبردی مدیریت منابع خاک ضروری است.

ارزیابی آلودگی فلزات سنگین در خاکهای پیرامون معدن سرب و روی کوشک بافق با استفاده از شاخصهای آلودگی و تجزیه و تحلیل مولفه اصلی Keywords:

استاندارد زیستمحیطی , آلودگی خاک , تحلیل خوشهای , فاکتور غنیشدگی , فعالیت انسانی