سازوکار شکلگیری چرخند در بادپناه کوهستان زاگرس

کوهستان زاگرس با جهتگیری شمال غربی ـ جنوب شرقی، سدی در برابر جریانهای غربی محسوب میشود. مطالعه حاضر بهمنظور یافتن سازوکاری برای تشریح نوع ویژهای از رخداد چرخندزایی در بادپناه زاگرس انجام شد. بررسی شش نمونه چرخندزایی نشان داد همزمان با نزدیکشدن چرخند به دامنههای روبهباد زاگرس، اندرکنشی بین این سامانه چرخندی و کوهستان زاگرس اتفاق میافتد که به شکلگیری ساختار گرمایی ویژهای منجر میشود؛ به این ترتیب که مرکز پرفشاری در ارتفاعات زاگرس و ناوه گرمایی در بادپناه آن شکل میگیرند و چنین ناهنجاری گرمایی با کاهش پایداری ایستا و کشیدهشدن جو و افزایش تاوایی نسبی در بادپناه زاگرس مصادف میشود. در ادامه، با قرارگیری اغتشاش تاوایی پتانسیل تراز بالایی جو روی اغتشاش گرمایی تراز زیرین، میزان کژفشاری جو افزایش مییابد و چرخندزایی بادپناه اتفاق میافتد. بررسی میانگین دمای پتانسیل لایه زیرین (۱۰۰۰ تا ۷۰۰ هکتوپاسکال) و بالایی (۵۰۰ تا ۳۰۰ هکتوپاسکال) جو نشان داد مهمترین تاثیر کوهستان زاگرس، تغییر توزیع همدماهای پتانسیل لایه زیرین جو و متعاقبا تغییر کژفشاری امواج برخوردکننده با آن است. بهواقع، کوهستان زاگرس با افزایش شیو نصفالنهاری دمای پتانسیل در لایه زیرین جو باعث ایجاد اختلاف شدید شتاب بین اغتشاشهای گرمایی تراز بالا و تراز پایین میشود. کوهستان زاگرس برحسب تغییری که در کژی امواج کژفشار به وجود میآورد، زمینه لازم را برای فرایند چرخندزایی بادپناه در بخشهای شرقی خود فراهم میکند؛ این نوع چرخندزایی بر نظریه تعدیل اروگرافیکی امواج کژفشار مبتنی است.

Keywords:

چرخندزایی بادپناه , موج کژفشار , کوهستان زاگرس , بردار کیو , تاوایی پتانسیل