تحلیل آثار محیطی توسعه گردشگری در نواحی روستایی و عوامل موثر بر آن (مطالعه موردی: ناحیه آقسو- کلاله/ استان گلستان)

امروزه گردشگری یکی از بخشهای بزرگ اقتصاد است که با رشدی سریع قابلیت حمایت از جامعه محلی را در ایجاد تنوع اقتصادی داراست؛ درحالیکه، توسعه گردشگری در نواحی روستایی پیامدهای مختلف مثبت و منفی زیستمحیطی را در پی دارد. برنامهریزی برای ایجاد تعادل بهینه بین منافع و هزینههای زیستمحیطی توسعه گردشگری، نیازمند شناخت نگرش جامعه میزبان نسبت به پیامدهای محیطزیستی گردشگری است. ناحیه آقسو در شهرستان کلاله استان گلستان نیز جاذبههای طبیعی فراوانی دارد که در فصول مختلف سال همواره مورد توجه گردشگران زیادی است. این مطالعه با هدف بررسی نگرش جامعه روستایی نسبت به تاثیرات زیستمحیطی گردشگری در ناحیه آق­سو در استان گلستان اجرا شده است. به این منظور، از روش پژوهش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر پیمایش پرسشنامه­ای استفاده شد. از ابزار پرسشنامه برای گردآوری دادهها استفاده شد. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه بر اساس نظرات خبرگان محلی و برخی از استادان دانشگاه و پایایی پرسشنامه از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای بخش­های پرسشنامه در دامنه ۶۸۷/۰=α تا ۸۸۸/۰=α تایید شد. از دادههای ۱۳۰ نفر از سرپرستان خانوار که بهصورت تصادفی از ۵ روستای دهستان آق­سو انتخاب شدند، برای تحلیل استفاده شد. در این پژوهش دو متغیر وابسته تاثیرات مثبت و منفی محیطزیستی بود که اثر متغیرهای مستقل شامل تعلق اجتماعی، وابستگی اقتصادی به گردشگری، نگرش محیطزیستی، استفاده از جاذبههای گردشگری، دغدغه اجتماعی و ادراک از وضعیت اقتصادی بر آنها از طریق رگرسیون چندگانه توام بررسی شد. همچنین، وضعیت این دو متغیر در بین گروههای مختلف پاسخگویان از طریق آزمونهای مقایسهای t و F برای نمونههای مستقل نیز ارزیابی شد. نتایج نشان داد، مواردی مانند «افزایش همکاری مردم روستا برای حفظ محیط زیست» و «توجه بیشتر به اصول بهداشتی و جلوگیری از مصرف بیرویه» از جمله مهمترین تاثیرات مثبت و «افزایش زباله، فاضلاب و آشغال» و «ازدحام جمعیت در مسیر و محدوده جنگل» نیز از جمله مهمترین تاثیرات منفی بوده است. همچنین، متغیرهای جنسیت، تاهل، بومیبودن، تحصیلات، سن، درآمد و فاصله مکانی تا جاذبه گردشگری تاثیری بر ادراک از پیامدهای مثبت و منفی محیطزیستی نداشتند. درحالیکه، افراد عضو نهادهای روستایی تاثیرات منفی محیطزیستی را بیشتر از افراد غیرعضو ارزیابی کردند، افراد با سابقه اقامتی بیشتر در روستا تاثیرات مثبت را کمتر ارزیابی کردند. نتایج آزمون ویلکاکسون نشان داد پاسخگویان تاثیرات منفی محیطزیستی توسعه گردشگری در روستاهای محل سکونت خود را بسیار بیشتر از تاثیرات مثبت آن ارزیابی کردهاند. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد متغیرهای تعلق اجتماعی، نگرش زیست­محیطی و دغدغه اجتماعی تاثیر معنادار مستقیمی بر ادراک از هزینه­های منفی زیست­محیطی دارند. همچنین، متغیرهای تعلق اجتماعی، وابستگی اقتصادی به گردشگری و ادراک از وضعیت اقتصادی نیز تاثیر معنادار مستقیمی بر ادراک از تاثیرات مثبت دارند. 

تحلیل آثار محیطی توسعه گردشگری در نواحی روستایی و عوامل موثر بر آن (مطالعه موردی: ناحیه آقسو- کلاله/ استان گلستان) Keywords:

گردشگری روستایی , تاثیرات زیستمحیطی , نگرش جامعه روستایی , استان گلستان