همسنجی خوانش سمیح القاسم و ادونیس با اسطوره یونانی اولیس

یکی از مشخصه­های اصلی شعر معاصر عربی این است که در بیان مفاهیم جمعی و در ترسیم ناهمگونی­های سیاسی و اجتماعی از اسطوره بهره می­گیرد. اساطیر یونانی، یکی از اجتماعپذیرترین اسطوره­هاست؛ از همین رو از سوی شاعران معاصر مورد اقبال فراوان قرار گرفته است. یکی از این اسطوره­ها، اسطوره اولیس است که در نزد شاعران برجسته شعر معاصر عربی جایگاه ویژه­ای یافته است. از جمله این شاعران می­توان به سمیح القاسم شاعر معاصر فلسطین (۱۹۳۹-۲۰۱۴) و ادونیس شاعر معاصر سوریه (۱۹۳۰) اشاره نمود. در پرتو توجه ویژه دو شاعر یاد شده به اسطوره اولیس و نقش محوری آن اسطوره در شیوه القای مفاهیم مورد نظر، پژوهش حاضر بر آن است تا به شیوه توصیفی-تحلیلی در گام اول، خوانش سمیح القاسم و در گام دوم، خوانش ادونیس از اسطوره اولیس را به صورت جداگانه با بعد کهن آن مورد تحلیل و همسنجی قرار دهد و رویکرد هریک از شاعران را با اصل اسطوره یونانی اولیس بسنجد. در بخش نتیجه نیز ضمن توجه به اصل اسطوره، خوانش دو شاعر از اسطوره یادشده نسبت به یکدیگر مورد همسنجی قرار گرفته است. اهمیت و ضرورت تحقیق در این امر نهفته است که انجام چنین پژوهش­هایی به کشف دغدغه­های شاعران می­انجامد و در پی آن می­توان به فهم دقیق­تر و مناسب­تری از شعر معاصر عربی دست یافت. از همسنجی و تحلیل متن اسطوره­ای دو شاعر چنین استنباط می­شود که هریک از این شاعران توانسته­اند با الهام­گیری از این روایت اسطوره­ای، به اسطورهسازی روی آورند و از رهگذر آشنایی­زدایی و حمل تجربه جدید بر آن، ادیبانه­تر اوضاع نابهسامان و ناهمگون زندگی فردی و اجتماعی خود را به تصویر بکشند و آن را فرادید مخاطب قرار دهند. تلاش برای دستیابی به هویت از دست رفته، ابراز وفاداری به پنه­لوپه معاصر، امید به رستاخیزی نوین و تاکید بر ضرورت تغییر و تحول در جامعه عربی از مهم­ترین محورهای مورد بحث این دو شاعر بوده است.

Keywords:

سمیح القاسم , ادونیس , اسطوره , اولیس , خوانش اجتماعی-سیاسی