تجزیه و تحلیل زمانی و مکانی جریان حداقل در حوزه آبخیز کرخه

خشکسالی هیدرولوژیک از روش های مختلف قابل بررسی می ­باشد. یکی از راه ­های متداول، استفاده از شاخص ­های جریان حداقل است. در این مطالعه به منظور بررسی ماهیت، تعیین مناطق همگن، استخراج روابط منطقه ای و همچنین، بررسی روند جریان حداقل حوزه آبخیز کرخه، از داده ­های ۱۳ ایستگاه هیدرومتری در دوره آماری ۲۰۰۰-۱۹۶۰ استفاده شد. پس از کنترل کمی و کیفی و بازسازی داده ها، با استفاده از منحنی­های تداوم جریان شاخص­ های Q­۷۵ ،Q۹۰ و Q۹۵ و با تحلیل فراوانی جریان کم ۱۰ و ۳۰ روزه شاخص­ های Q۱۰,۵، Q۱۰,۵۰، Q۱۰,۱۰۰، Q۳۰,۵، Q۳۰,۵۰ و Q۳۰,۱۰۰ و چند شاخص دیگر استخراج شد. سپس به کمک برخی عوامل فیزیوگرافی، اقلیمی، زمین شناسی و پوشش گیاهی به تجزیه و تحلیل منطقه ای این شاخص ها پرداخته شد. برای این منظور از روش تحلیل خوشه ای مرتبه ای و رگرسیون گام به گام استفاده شد. در نهایت نیز سری زمانی شاخص ها از لحاظ وجود روند ارزیابی شد. نتایج نشان می­ دهد که از بین شاخص ­های محاسبه شده Q۹۵ و Q۱۰,۱۰۰ کمترین مقدار را دارند که با افزایش دوره بازگشت مقادیر این شاخص ­ها کاهش می ­یابد. از طرف دیگر سال های ۱۹۹۹-۱۹۹۸، ۲۰۰۰-۱۹۹۹ و ۲۰۰۱-۲۰۰۰ در اکثر ایستگاه­ ها شدیدترین و طولانی­ ترین خشکسالی ­ها را تجربه کرده اند. بررسی توزیع مکانی شاخص ها نیز بیانگر وضعیت بهتر قسمت های جنوب شرقی حوضه نسبت به مناطق شمالی و جنوبی حوضه از نظر خشکی می باشد. نتایج آنالیز خوشه ای منطقه را به دو واحد همگن تقسیم کرد که در هر یک از این واحدها و در کل منطقه روابط منطقه ای با سطح معنی داری ۰.۰۱ استخراج شد که بررسی این روابط نشان می دهد که در منطقه یک عامل ارتفاع، در منطقه دو تراکم زهکشی و در کل منطقه عامل مساحت و تراکم زهکشی بیشترین تاثیر را دارند. از طرف دیگر طبق آماره اسپیرمن و من کندال جریان حداقل در سرشاخه های حوضه دارای روند منفی طی دوره آماری می باشند.

Keywords:

شاخص جریان حداقل , تحلیل منطقه ای , خشکسالی هیدرولوژیک , حوضه کرخه , روند