پراکنش سازندهای مارنی، کاربری اراضی و فرسایش غالب آن ها در استان کرمانشاه

تغییر کاربری سازندهای مارنی منطقه زاگرس منجر به تشدید فرسایش، رسوب، هدررفت رطوبت خاک، تشدید ریزگردها، گرمایش زمین و آلودگی منابع آب شده است. هدف از نوشتار پیش رو تهیه نقشه پراکنش سازندهای مارنی، شناسایی کاربری اراضی و فرسایش غالب آن­ها در استان کرمانشاه بود. نقشه پراکنش سازندهای مارنی با استفاده از بررسی های میدانی و نقشه های زمین شناسی تهیه شد؛ سپس اشکال فرسایش در هریک از سازندها با استفاده از تصاویر ماهوارهای اسپات و بررسی میدانی مشخص شد، اما کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهواره ای مشخص شد. نتایج پژوهش نشان داد که در استان کرمانشاه هشت سازند مارنی به­ترتیب مساحت شامل امیران، آغاجاری، گچساران، گورپی، تله زنگ، کشکان، پابده و میشان هستند که رخنمون آن­ها ۲۱/۲۴% مساحت استان است؛ همچنین نتایج نشان داد که سه سازند امیران، کشکان و آغاجاری به­دلیل شرایط توپوگرافی، حساسیت به انحلال و تغییر کاربری، آسیبپذیرترین سازندهای مارنی هستند. پدیده انحلال در مناطق جنگلی، مرتعی و دیم­زارهای شیبدار دو سازند امیران و کشکان فعالتر بوده و در مناطق دچار تغییر کاربری، شخم در جهت شیب، زغالگیری و جادهسازی نامناسب، موجب تشدید فرسایش بین شیاری، شیاری و زمینلغزش شده است؛ همچنین این بررسیها نشان داد که در نقاط کمشیب فرایند انحلال منجر به تشکیل بالاکند در شاخههای فرعی خندقها به­همراه افزایش ابعاد کانالهای آن­ها میشود. بیشترین مساحت منطقه قصرشیرین و ازجمله سامانه کشاورزی گرمسیری روی سازند آغاجاری گسترش دارد که در نقاط دچار تغییر کاربری و تخریب شدید پوشش گیاهی آن پدیدههای انحلال، فرسایش خندقی و رسوبزایی تشدید شده بود. به­طور کلی سازندهای مارنی منطقه زاگرس بهدلیل شرایط کانیشناسی، مقدار زیاد رس و سیلت بههمراه توپوگرافی غالب ماهوری نسبت به انحلال و انواع فرسایش و زمینلغزش حساس هستند که با تغییر کاربری عرصههای جنگلی و مرتعی، تخریب پوشش گیاهی و شخم در جهت شیب تشدید میشود.

Keywords:

اشکال فرسایش , تغییر کاربری , سازند امیران , سازند آغاجاری , منطقه قصرشیرین