بررسی اثرات خشکسالی هواشناسی و هیدروژئولوژیکی بر بیلان آب زیرزمینی دشت تویسرکان

بررسی اثرات خشکسالی بر منابع آب دشت­ های کشور در مدیریت بهینه منابع آب در بخش کشاورزی و منابع طبیعی بسیار حائز اهمیت می­ باشد. مدل آب­ های زیرزمینی می­ تواند به عنوان یک ابزار ارزشمند در مدیریت منابع آب زیرزمینی به­ کار رود. لذا بررسی بیلان آب زیرزمینی تحت تاثیر خشکسالی هواشناسی به کمک مدل­ های ریاضی از جمله اهداف کاربردی و مهم در توسعه پایدار منابع طبیعی و محیط زیست می ­باشد. تویسرکان از دشت­ های مهم استان همدان است که منبع اصلی تامین آب باغات و کشتزارهای وسیع آن چاه­ های حفر شده در دشت می­ باشد. هدف از تحقیق حاضر بررسی اثرات خشکسالی هواشناسی بر تغییرات بیلان آب زیرزمینی به کمک مدل­سازی ریاضی با استفاده از مدل MODFLOW در نرم افزار GMS می­ باشد. به این منظور پس از محاسبه شاخص بارش استاندارد و تعیین سال­ های خشک و تر در منطقه مطالعاتی و انتخاب سه سال شاخص به عنوان سال نرمال (۱۳۸۷)، ترسال (۱۳۸۸) و خشکسال (۱۳۸۹) به بررسی بیلان آب زیرزمینی در این سه سال پرداخته شده است. در همین راستا سال نرمال به ­عنوان سال واسنجی مدل و سال های ترسال و خشکسال به ­عنوان صحت ­سنجی مدل استفاده شد. نتایج نشان داد که مدل  MODFLOW به خوبی توانسته است سطح ایستابی چاه های مشاهداتی را در سال نرمال، ترسال و خشکسال (به ترتیب با ریشه خطای استاندارد ۰.۷۳، ۰.۸۵، ۰.۹۳) پیش بینی نماید. بررسی تطابق شاخص خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی نشان داد که خشکسالی هواشناسی به تنهایی نمی­تواند بر تغییرات افت سطح آب زیرزمینی تاثیر بگذارد و استفاده بی­رویه از چاه­ های بهره برداری و برداشت از آن­ ها تاثیر زیادی  بر تغییرات آب زیرزمینی خواهد داشت. نکته قابل توجه آن­که بر اساس نتایج حاصله  خشکسالی هواشناسی بر تغییرات بیلان آب زیرزمینی به شدت تاثیرگذار بوده است.

Keywords:

سطح ایستابی , شاخص بارش استاندارد , مدلسازی , MODFLOW , منابع آب