نقش تغییرات سامانه های بزرگ مقیاس جوی در تکوین آب و هوای پلیئستوسن پسین و هولوسن در زاگرس

کوهستان زاگرس، به منزله بخشی از هلال حاصلخیز که میزبان تمدنهای دیرینه بوده است، گذشته تاریخی شکوهمندی دارد. با توجه به این مهم، پی بردن به شرایط آبوهواییای که این تمدنها در آن میزیستهاند از اهمیت فراوان برخوردار است. در این پژوهش با به کار بردن روشهای پذیرفتاری مغناطیسی و جرمکاهی گرمایشی بر مغزه رسوبی تالاب هشیلان کرمانشاه، دادههایی با کیفیت زمانی بالا برای بازه زمانی ۰۰۰/۲۲ تا ۲۰۰/۲ سال پیش تولید شد. نتایج نشان داد در پلیئستوسن پسین، به دلیل شرایط آبوهوایی سرد و خشک، میزان تبخیر به شدت کاهش یافته و تالاب هشیلان تا ۴۰۰/۱۵ سال پیش حالت دریاچهای داشته است و پس از آن، با افزایش گرما، به تالاب تبدیل شده است. نتایج این پژوهش رابطه متضاد آبوهوایی بین زاگرس و منطقه آبوهوایی موسمی تابستانه هندوستان، به ویژه در هولوسن پیشین، را آشکار کرد. افزایش خورتابی تابستانه نیم کره شمالی در هولوسن پیشین، که مهم ترین واداشت آبوهوایی است، از یک سو سبب تقویت موسمیها و مرطوب شدن مناطق تحت نفوذ آن ها شده و از سوی دیگر با تقویت مراکز پرفشار جنبحارهای و استقرار طولانیتر این مراکز بر زاگرس سبب خشکی آبوهوای آن شده است. بر اثر کاهش تدریجی میزان خورتابی از هولوسن پیشین به هولوسن میانی، موسمیها تضعیف و به سمت عرضهای جغرافیایی جنوبیتر جابه جا شدهاند. این وضعیت سبب تضعیف و جابه جایی جنوبسوی پرفشارهای جنبحارهای شده که نفوذ بیشتر بادهای غربی بارانزا به زاگرس و مرطوب شدن آبوهوای آن از حدود ۰۰۰/۶ سال پیش را در پی داشته است.  

Keywords:

Holocene , Indian Summer Monsoon , Insolation , Paleoclimatology , Zagros Mountains. , آب و هواشناسی دیرینه , خورتابی , کوهستان زاگرس , موسمی تابستانه هندوستان , هولوسن