مطالعه و بررسی معماری دستکند در اقلیم سرد و کوهستانی شمال غربی ایران

معماری بومی ایران همواره معماری طبیعت گرا و وابسته به شرایط جغرافیایی و محیطی بوده و با پیرامون خود ارتباط صمیمانه داشته است. زمین به عنوان بستر معماری و نخستین جایگاه مصالح ساختمانی ، نقش ویژه ای در شکل گیری معماری داشته است و یکی از کارکردهای آن در معماری بومی مناطق سردسیر فرو رفتن در دل زمین است. معماری دستکند نوعی از معماری بومی است که ماهیت با معماری متعارف متفاوت است. چرا که در این معماری برای ساخت از مصالح استفاده نمی شود و بر خلاف معماری معمول نیارش و ایستایی بنا موضوع با اهمیتی برای آن محسوب نمی شود.معماری دستکند از ترکیب فضاهای پر و خالی و ایجاد فضاهای منفی در بستر کوه و سنگ و یا در دل زمین ایجاد می شود و پاسخی است مناسب به نیازهای اقلیمی و دفاعی مورد نظر . فضاهای شکل گرفته در این معماری از روش کاستن از بستر اصلی خود به وجود می آیند و شکل ها و کاربری های متفاوت و متنوعی به خود می گیرند. نمونه هایی ارزشمند از این نوع معماری در سراسر ایران به خصوص اقلیم سردسیر به دلیل تناسب کالبدی این معماری با شرایط اقلیمی آن دیده می شود. با توجه به کمی مطالعات در زمینه معماری دستکند در این پژوهش سعی شده تا ضمن بیان ویژگی های معماری دستکند و چیستی آن به فلسفه و عوامل شکل گیری و گونه شناسی این نوع از معماری در اقلیم سرد و کوهستانی شمال غرب ایران از طریق مطالعه موارد متعدد سکونتگاه ها ی دستکند در این پهنه و بررسی ویژگی های اختصاصی آن ها می پردازد.پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و گردآوری اطلاعات به صورت مطالعات کتابخانه ای می باشد که بازدید های میدانی از تعدادی از سکونتگاه های دستکند ناحیه کوهستانی شمال غرب مکمل این مطالعات کتابخانه ای بوده است.

Keywords:

معماری دستکند , معماری بومی , گونه شناسی , عامل شکل گیری , روستای زیرزمینی.