اثر فواصل آبیاری بر شاخص های رشدی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی سرخارگل (Echinaceae purpurea (L.) Monch) تحت محلول پاشی اسیدهیومیک

سابقه و هدف: خشکی از مهمترین عوامل محدودکنندهرشد گیاهان در سرتاسر جهان و شایع ترین تنش محیطی است. باتوجه به خطر جدی خشکی و کمبود آب، استفاده از روش های مناسب جهت بهبود اثرات منفی ناشی خشکی موردتوجه گرفته است. اخیرا استفاده از انواع اسیدهای آلی برای بهبود کمی و کیفی محصولات زراعی و باغی رواج فراوان یافته است. مقادیر بسیار کم از اسیدهای آلی به دلیل وجود ترکیبات هورمونی، اثرات قابل ملاحظه ای در بهبود خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک و افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی دارند. لذا در همین راستا آزمایشی با هدف بررسی اثر رژیم های آبیاری و محلول پاشی اسیدهیومیک بر برخی ویژگی های مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه دارویی سرخارگل انجام شد. مواد و روش ها: این آزمایش در سال زراعی ۹۶-۱۳۹۵به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی موسسه غیرانتفاعی بهاران گرگان به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایش در چهار سطح دورآبیاری (شامل سه روز به عنوان شاهد، شش، نه و دوازده روز یکبار آبیاری) و چهار سطح محلول پاشی اسیدهیومیک (شامل صفر، ۱۵۰، ۳۰۰ و ۴۵۰ میلی گرم درلیتر) در کرت هایی با ابعاد یک در یک و نیم متر لحاظ گردید. صفات مورد ارزیابی عبارت از ارتفاع بوته، طول ریشه، وزن تازه و خشک بوته، وزن تازه و خشک ریشه، پرولین برگ، محتوای نسبی آب برگ، کارتنوئید، فعالیت آنتی اکسیدانی، فنل کل و قند محلول بودند. یافته ها: نتایج حاکی از آن بود که افزایش فاصله آبیاری سبب کاهش معنی دار ارتفاع بوته، طول ریشه، وزن تر گیاه، وزن تر و خشک ریشه گردید. در حالی که بیشترین میزان وزن خشک گیاه (۴۱/۹ گرم در گیاه) و طول ریشه (۱۰/۴۰ سانتی متر) به ترتیب از شش و نه روز یکبار آبیاری مشاهده شد. همچنین اثر دور آبیاری در بالاترین سطح منجربه کاهش ۸۸/۲۹ درصدی محتوای نسبی آب برگ و افزایش ۲۹/۶۹ درصدی پرولین نسبت به شاهد گردید. میزان فعالیت آنتی اکسیدانی و قند محلول در اثر دور آبیاری افزایش یافت و در سطح سوم آبیاری (نه روز یکبار آبیاری) به ترتیب ۳۲/۷۹ و ۲۱/۵۰ میلی گرم در میلی لیتر به حداکثر مقدار خود رسید. تیمار اسیدهیومیک نیز بر تمامی صفات اندازه گیری شده مورد بررسی به جز کارتنوئید اثر معنی داری داشت و این تاثیر در ۴۵۰ میلی گرم در لیتر به حداکثر خود رسید در شرایط نه روز یک بار آبیاری محلول پاشی با ۴۵۰ میلی گرم در لیتر موجب افزایش ۵۸/۰ درصدی پرولین نسبت به عدم مصرف آن در این شرایط گردید. حداکثر مقدار فعالیت آنتی اکسیدانی (۶۷/۸۲ میلی گرم در میلی لیتر) از سطح سوم دور آبیاری و کاربرد ۱۵۰ میلی گرم در لیتر اسیدهیومیک و بیشترین مقدار قند محلول (۵۶/۵۳ میلی گرم در گرم) از سطح سوم دور آبیاری و کاربرد ۳۰۰ میلی گرم در لیتراسیدهیومیک مشاهده شد. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که افزایش فاصله آبیاری به طور معنی داری سبب کاهش صفاتی نظیر ارتفاع بوته، طول ریشه، وزن تازه و خشک بوته، وزن تازه و خشک ریشه و محتوای نسبی آب برگ، گردید. در مقابل میزان برخی صفات نظیر پرولین، فعالیت آنتی اکسیدانی، فنل کل و قند محلول افزایش یافت. با این حال اسیدهیومیک از گیاهان سرخارگل در برابر تنش خشکی محافظت کرد و سبب کاهش خسارات ناشی از خشکی گردید. به طور کلی نتایج این آزمایش، کاربرد ۳۰۰ میلی گرم در لیتر اسیدهیومیک در شرایط ۹ روز یکبار آبیاری را به عنوان بهترین تیمار از لحاظ اقتصادی معرفی می کند، زیرا با مصرف کمتر آب و اسیدهیومیک، می توان به همان میزان عملکرد متابولیت ها که سطوح بالاتر این کاربردها دارند، دست یافت.

Keywords:

اسیدآلی , پرولین , تنش کم آبی , فعالیت آنتی اکسیدانی , قند محلول