بررسی اثر تراکم بوته بر مراحل فنولوژیک، مرفولوژیکی وعملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف کلزا

سابقه و هدف:افزایش جمعیت دنیا و بهبود استانداردهای زندگی یکی از موجبات افزایش تولید گیاه روغنی برای مصارف خوراکی می باشد. در این میان کلزا به علت دارا بودن صفات مثبت زراعی نظیر مقاومت به سرما و کم آبی، تحمل شوری و عملکرد بیشتر در واحد سطح نسبت به سایر دانه های روغنی مورد کشت در کشور برتری دارد. ازعوامل موثربرعملکردگیاهان،استفادهازارقاممناسبو سازگارباشرایطاقلیمیهرمنطقهدرتراکممناسب کاشتاست؛بهنحویکهحداقلرقابتتخریبیبین بوته هاوجودداشتهباشد. باتوجهبهاینکههرگیاهیابهبیانبهتر هررقمواکنشخاصیبهعواملمحیطینشان می دهدوهمچنینباعنایتبهظرفیتبالایگیاه کلزاجهتافزایشعملکرددرنتیجهتغییرعوامل محیطی،اینپژوهشباهدفتعیینمناسب ترین تراکمبوتهو رقمجهت بهبود عملکرد و اجزای عملکردکلزاانجامشد. مواد و روش ها:به منظور بررسی تاثیر تراکم های متفاوت برعملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف کلزا،آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سال ۹۷-۱۳۹۶ در مزرعه ی تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی قراخیل واقع در شهرستان قائمشهر اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل:پنج فاصله روی ردیف ۳، ۵/۳، ۵/۴، ۶ و ۵/۹ سانتی متر به ترتیب با تراکم های ۳۳/۱۳۳، ۲۸/۱۱۴، ۸۸/۸۸، ۶۶/۶۶ و ۱۰/۴۲ بوته در مترمربع و همچنین چهار رقم کلزا شامل:هایولا ۴۰۱، آگامکس، هایولا ۴۸۱۵ و تراپر که در سه تکرار اجرا شد. کاشت به صورت خطی و با دست انجام گرفت. هر کرت آزمایشی دارای ۴ خط کاشت به طول ۳ متر و فاصله بین کرت ها ۵/۰ متر و بین بلوک ۲ متر در نظر گرفته شد. عملیات آماده سازی زمین زراعی برای تهیه بستر بذر که شامل شخم، دیسک و ماله کشی می باشد،در ماه مهر انجام شد و کاشت بذور در ۱۶ آبان ماه بعد از انجام کوددهی پایه صورت گرفت. در مرحله رسیدگی با در نظر گرفتن اثر حاشیه ۳ بوته از هر کرت بطور تصادفی انتخاب و صفات ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوتهو وزن هزار دانه اندازه گیری شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SASانجام شده و برای رسم نمودارها از نرم افزارExcel استفاده گردید. مقایسه میانگین ها نیز از طریق آزمون LSDدر سطح ۵ درصد انجام گرفت. یافته ها:نتایج بررسی های انجام شده نشان داد که بیشترین عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه به ترتیب با میانگین ۱۱۱۵۰ و ۲۹۴۲ کیلوگرم در هکتار مربوط به رقم هایولا ۴۰۱ با تراکم ۸۸/۸۸ بوته در متر مربع بوده است. اثر اصلی تراکم و رقم بر شاخص برداشت، وزن هزار دانه، تعداد غلاف کل، تعداد دانه در غلاف و تعداد شاخه فرعی معنی دار بود. به گونه ای که تراکم۸۸/۸۸ بوته در متر مربعبیشتریندانه در غلاف (۵۸/۲۱)، وزن هزار دانه (۲۴/۴ گرم) و شاخص برداشت (۱۶/۵۹ درصد) را به خود اختصاص داد. همچنین نتایج نشان داد که بیشترین تعداد شاخه فرعی و غلاف در بوته مربوط به تراکم با تراکم ۶۶/۶۶ بوته در متر مربع بوده است. در تمامی صفات مورد بررسی در این پژوهش به جز تعداد شاخه فرعی، رقم هایولا ۴۰۱ عملکرد بهتری را نسبت به سایر ارقام از خود نشان داد. نتیجه گیری: نتایجنشاندادکهتفاوتمعنی داریبینتراکم های کاشت وارقام مختلف، درموردهمهصفاتاندازه گیریشدهوجوددارد. نتایجاینپژوهشنشاندادکه رقم هایولا ۴۰۱با تراکم ۸۸/۸۸ بوته در متر مربع بهتریننتیجهراازنظرعملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه داشت. لذا با توجه به نتایج حاصله، رقم هایولا ۴۰۱ و تراکم ۸۸/۸۸ بوته در متر مربع برای دستیابی به عملکرد بالا در کلزا قابلتوصیهمی باشد.

Keywords:

تراکم , رقم , صفات فنولوژیک , عملکرد , کلزا