ارزیابی ارقام جو حساس و متحمل به تنش شوری با استفاده از شاخص های تحمل در مناطق مرکزی ایران

چکیده: سابقه و هدف: بی شک یکی از بزرگترین چالش های انسان در عصر حاضر تامین امنیت غذایی است و تنش شوری از عمده ترین موانع برای رسیدن به این هدف می باشد. در همین راستا این آزمایش با هدف انتخاب رقم متحمل به تنش شوری جو و شناسائی سازوکارهای تحمل در ارقام جدید و قدیمی جو انجام گردید. مواد و روش ها: آزمایش در طی دو سال ۹۷-۱۳۹۵ در منطقه میلشبار اردکان واقع در استان یزد انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل ۹ رقم جو شش ردیفه شامل ارقام نیک، مهر، خاتم، ریحان، گوهران، نصرت، موروکو، افضل و فجر ۳۰ بود که در سه سطح شوری آب آبیاری شامل ۴، ۱۰ و ۱۴ دسی زیمنس بر متر بصورت طرح آزمایشی اسپلیت پلات مورد ارزیابی قرار گرفتند بطوریکه شوری آب به عنوان تیمار اصلی و ارقام به عنوان تیمار فرعی بصورت تصادفی جایگذاری شدند. صفات مورد بررسی شامل عملکرد و اجزای عملکرد بود. در مرحله رسیدگی از هر کرت آزمایشی چند بوته انتخاب گردید و سدیم و پتاسیم بوته اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج آزمایش نشان داد که تیمار شوری و رقم بر عملکرد و اجزای عملکرد از جمله تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در متر مربع، وزن هزار دانه تاثیر معنی داری داشت. تنش شوری باعث کاهش اجزای عملکرد دانه گردید و در بین ارقام مورد بررسی ارقام نیک، مهر، خاتم و ریحان دارای عملکرد و اجزای عملکرد بالاتری بودند. در بین تیمارهای شوری بالاترین عملکرد دانه در شوری ۴ دسی زیمنس بر متر با ۶۴/۵۷۷۰ کیلوگرم در هکتار بدست آمد. با افزایش شوری به ۱۰ و ۱۴ دسی زیمنس بر متر، عملکرد دانه به ترتیب کاهش ۰۴/۱۸ و ۵۵/۲۷ درصدی داشت و به ۲۹/۴۷۲۹ و ۸۷/۴۱۸۰ کیلوگرم در هکتار رسید. در بین ارقام مورد بررسی بالاترین عملکرد دانه در رقم نیک با ۷/۵۳۱۷ کیلوگرم در هکتار بدست آمد و ارقام مهر، خاتم و ریحان با این رقم اختلاف معنی داری نداشتند. کمترین تغییرات عملکرد دانه در شوری ۱۰ دسی زیمنس بر متر در ارقام گوهران و مهر و در شوری ۱۴ دسی زیمنس بر متر در ارقام مهر و افضل بدست آمد. بالاترین شاخص STI در شوری ۱۰ نسبت به شوری ۴ دسی زیمنس بر متر در رقم نیک و مهر به ترتیب به میزان ۹۲۲/۰ و ۹۲۱/۰ محاسبه گردید. بالاترین مقدار این شاخص در شوری ۱۴ نسبت به ۴ دسی زیمنس بر متر نیز در ارقام نیک و خاتم به ترتیب با ۸۸۲/۰ و ۸۵۸/۰ بدست آمد. نتیجه گیری: با توجه به میزان سدیم و پتاسیم جذب شده توسط گیاه و نسبت K/Na به نظر می رسد که ارقام متحمل با سازوکار جذب بیشتر پتاسیم و دفع سدیم و تنظیم پتانسیل اسمزی سلول با تنش شوری مقابله می کنند. بطورکلی در بین ارقام مورد بررسی ارقام نیک، مهر و خاتم دارای شاخص های تحمل به تنش STI, MP, Tol بالاتری بودند و می توان از این ارقام برای کشت در اراضی شور منطقه و نیز برای دورگ گیری و برنامه های اصلاح نژاد استفاده کرد.

Keywords:

تنش شوری , جو شش ردیفه , نسبت پتاسیم به سدیم , تحمل به تنش