تغییرات ساختار خانواده از منظر آمارهای ثبتی (مورد مطالعه: خراسان بزرگ) Changes in family structure from the perspective of registration statistics(Case study: Great Khorasan)

چکیده به دلیل اهمیت تحولات جمعیتی ایران در چهار دهه­ اخیر، موضوع محوری این مقاله مساله شناسی تغییر ساختار خانواده با استفاده از بررسی آمار وقایع حیاتی ولادت، ازدواج و طلاق موجود در آرشیو سازمان ثبت احوال کشور است. در تحلیل تغییرات ایجاد­شده در ساختار خانواده، از تئوری­های گذار جمعیتی، انتخاب عقلانی و جهانی­شدن، بهره گرفته شده ­است. با روش اسنادی و تحلیل ثانویه­، به بررسی آمارهای ولادت، ازدواج، طلاق، میانگین سن مادران، تغییر گروه­های سنی مادران، مقایسه ازدواج زنان و باروری براساس گروه سنی، تغییرات نسبت ۱۰۰ ازدواج به طلاق، پرداخته شده­است. نتیجه مطالعات نشان داد آمارهای وقایع حیاتی از سال ۱۳۹۵-۱۳۵۵ در استان­های خراسان بزرگ، علاوه بر تاثیر سیاست­های اجرائی­شده، گویای تغییر در نگرش و عملکرد خانواده و در نتیجه، کاهش فرزندآوری، کاهش تمایل به تشکیل خانواده و ازدواج و رشد قابل تامل طلاق ­است. میانگین سن مادران در هر سه استان افزایش یافته­است. بیشترین ولادت در استان­های مذکور به مادران ۲۹-۲۵ سال و کمترین فرزندآوری به مادران بالای ۴۹ سال اختصاص دارد. نتیجه مقایسه ولادت­های سال ۱۳۹۷ با ۱۳۸۹ براساس گروه سنی مادران، نشان داد که رتبه اول فرزندآوری از مادران ۲۴-۲۰ سال به ۲۹-۲۵ سال و رتبه دوم ولادت از مادران ۲۹-۲۵ سال به ۳۴-۳۰ سال تغییر یافته­است که این امر نشان از بالارفتن سن فرزندآوری مادران در استان­های مذکور دارد. زنان کمتر از ۱۵-۲۴ سال ساکن روستا، بیشتر از زنان شهری در بازه سنی مشابه اقدام به فرزندآوری می­کنند. بر مبنای تئوری گذار دوم جمعیتی، هرچه توسعه­یافتگی در جامعه­ای بالاتر می­رود، میزان باروری و ازدواج در آن کاهش و طلاق رشد می­یابد. از طرفی تشدید روابط اجتماعی بدون مرز در قالب شبکه­های گسترده ارتباطی و ارزیابی عقلانی والدین از منافع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی داشتن فرزند، موجب تغییر نگرش و ارزش­ها در خانواده شده و زمینه تغییر ساختار خانواده را در استان­های مذکور فراهم نموده ­است.

Keywords:

ساختار خانواده , ولادت , ازدواج , طلاق , گروه سنی مادران , گذار جمعیتی