ارزیابی کیفیت آب دریاچه سد کلان ملایر با استفاده از سنجه NSFWQI و پهنه بندی نتایج آن با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی abstract
سابقه و هدف: در سالهای اخیر، تغییرات در مقدار، توزیع و کیفیت آبهای سطحی جهان سبب شده است که به تمام این منابع توجه ویژهای شود. بر این اساس چه از لحاظ اقتصادی و چه از لحاظ توسعه اجتماعی در کشورها، دسترسی به آب با کیفیت خوب و بررسی ظرفیت آن دارای اهمیت است. هدف از این مطالعه، بررسی کیفیت آب با استفاده از
سنجه کیفیت آب موسسه ملی بهداشت امریکا (NSFWQI) ۱ و پهنه بندی آن در نمونههای آب سطحی برداشتشده از دریاچه پشت
سد کلان ملایر بوده است. مواد و روشها: بهمنظور بررسی کیفیت آب دریاچه سد، در مجموع ۱۹ نمونه آب در ماههای اردیبهشت، خرداد، شهریور، مهر و بهمن از نقاط مختلف سد برداشت شد. افزون بر آن، در هر مرحله نمونه برداری، از آب خروجی از سد نیز نمونه تهیه شد. پارامترهای مورد نیاز برای بررسی
سنجه کیفیت آب شامل pH، اکسیژن محلول، جامدات کل، نیاز بیوشیمیائی اکسیژن، کدورت، دما، نیترات، فسفات و باکتریهای
کلیفرم در نمونهها اندازه گیری و تاثیر هر یک از آنها بر مقدار پارامترهای
سنجه کیفیت آب بررسی شد. همچنین،
پهنهبندی این سنجه در مسیر رودخانه و دریاچه سد با استفاده از نرم افزار Arc GIS در هر یک از مرحلههای نمونه برداری بهصورت جداگانه انجام شد. نتایج و بحث: نتایج بهدست آمده نشان میدهد که با توجه به بالا بودن بیلان عناصر تغذیهای نیترات و فسفات، غلظت این عناصر در جریان ورودی بیشتر از آب خروجی از سد بوده است. همچنین نتایج بررسی باکتریهای
کلیفرم نشان داد که دریاچه
سد کلان و رودخانه در همه فصلها و در تمامی نقاط نمونه برداری، دارای آلودگی میکروبی به
کلیفرم ها بیش از حد استاندارد مصرف شرب میباشد. کمترین مقدار عددی محاسبه شده
سنجه کیفیت آب NSFWQI در مسیر رودخانه و دریاچه سد (۱/۵۹) در اردیبهشت ماه و بیشترین مقدار آن (۴/۷۴) در بهمن ماه بهدست آمد. مطابق با نتایج، کیفیت آب خروجی از سد در محدوده متوسط قرار دارد. بالاتر بودن کیفیت آب در بهمن ماه بهدلیل پایین بودن اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایی (BOD) ۲ و بالا بودن میزان اکسیژن محلول بود. میزان اکسیژن محلول در بهمن ماه، بیشترین مقدار را نشان داد که میتواند ناشی از افزایش قابلیت انحلال اکسیژن بهدلیل کاهش دمای آب و همچنین کاهش فعالیتهای حیاتی (تنفس موجودا زنده و تجزیه مواد آلی) باشد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که بهطور کلی کیفیت آب در ایستگاه های مورد مطالعه در فصل زمستان بهدلیل افزایش حجم دبی آب رودخانه و آب ذخیره شده در پشت سد، کاهش دما و کاهش فعالیتهای کشاورزی شرایط مطلوب تری دارد. با توجه به فعالیت کشاورزی در منطقههای بالادست دریاچه سد و وجود روستاها در مجاورت رودخانه، میتوان نتیجه گرفت که ورود زه آبهای کشاورزی که شامل سمها و کودهای شیمیایی و حیوانی میباشند اساسا موجب ورود آلاینده هایی همچون نیترات و فسفات به رودخانه و سپس به مخزن سد میگردند.