پیمان جهانی محیط زیست؛ از قوام نیافتگی منابع تا توسعه ی هنجارهای زیست محیطی ملل متحد

تصویب قطعنامه ی مجمع عمومی سازمان ملل متحد تحت عنوان «به سوی پیمان جهانی محیط زیست» در مه ۲۰۱۸، آغاز تحول مهمی است که در حوزه ی حقوق بین الملل محیط زیست درحال رخ دادن است. مقاله ی حاضر درصدد است با رویکرد توصیفی- تحلیلی، ضرورت تاکید بر الزام آوری اصول و هنجارهای زیست محیطی و همچنین چرایی تدوین کنوانسیون ساختاری زیست محیطی در مقابل انبوهی از معاهدات زیست محیطی را بررسی نموده و رویکرد حقوق بشری پیمان را با توجه به رویه ی جدید دیوان بین المللی دادگستری در محض نگری به مقوله ی محیط زیست تحلیل نماید. این مقاله در پایان نتیجه می گیرد که انجام اصلاحات در بعد هنجاری ضروری بوده و تصویب پیمان گامی موثر در این راستا توصیف می گردد. همچنین تدوین کنوانسیون ساختاری الزام آور ضرورتی انکارناپذیر است که هرچند بر خلاف رویه ی معمول یعنی نخست بیان قواعد اصلی و اساسی در قالب کنوانسیون های ساختاری و سپس شکل گیری مقررات مختلف ذیل آن، روندی معکوس را طی کرده و قواعد اساسی و پایه، پس از شکل گیری هنجارهای مختلف در حال معرفی شدن است، اما انجام آن اجتناب ناپذیر می نماید. رویکرد انسان محوری سند نیز تاکیدی است بر در هم تنیدگی حقوق محیط زیست و حقوق بشر که منافاتی با رویه ی اخیر دیوان ندارد که بر اساس آن به مقوله ی محیط زیست (فی نفسه) توجهی خاص شده و مفهوم خسارات محض زیست محیطی جایگزین خساراتی شده است که با محوریت انسان موضوعیت می یابند.