پیشنهاد ساختار مناسب برای ساماندهی و تشکیل بازار محلی آب بر اساس تجربیات جهانی و ملی، مطالعه موردی: منطقه اسکو

مدیریت سازگار و مشارکتی منابع آب، مهم ترین راهکار برای حفظ این منبع محدود در شرایط بحرانی حاضر می باشد. برقراری تعادل بین عرضه و تقاضای آب از طریق سازوکار قیمت، باعث افزایش بهره وری مصرف آب می گردد و بهترین روش برای قیمت گذاری، تنظیم قیمت بوسیله مصرف کننده در ساختار بازار می باشد.

در این مطالعه با بررسی بازارهای آب جهان و ایران، شرایط لازم برای تشکیل بازار، اقدامات انجام شده و نتایج حاصل و همچنین پیامدهای تشکیل بازار مورد مطالعه قرار گرفته است. هدف اصلی تحقیق حاضر تحلیل و شناخت بازار آب در منطقه مورد بررسی و ارائه راهکارهایی برای بهبود بازار آب موجود می باشد. در این راستا بازار محلی آب موجود در شهرستان اسکو مورد مطالعه قرار گرفته است. با بررسی بازارهای آب در سطح ملی و بین المللی، بازار آب اسکو با بازارهای مطالعه شده مقایسه شده است. بعد از شناسایی وجود بازار در منطقه، به تحلیل و ارزیابی بهره برداران به عنوان رکن اصلی بازار، نحوه انجام مبادلات ، شیوه قیمت گذاری و نحوه اطلاع رسانی پرداخته شده است. بر اساس تجربیات مطالعه شده، شرایط لازم برای برقرار ی بازارهای آب و ویژگی های بازارهای رقابتی عنوان شده است و این شرایط در بازار اسکو مورد مطالعه قرار گرفته است.

عمده منبع تامین آب کشاورزی در منطقه اسکو منابع آب زیرزمینی می باشد و نحوه تخصیص و صدور مجوز بهره برداری از چاههای زیرزمینی بر اساس مالکیت زمین و الگوی کشت می باشد. لذا پروانه بهره برداری از چاه به همراه سند مالکیت زمین صادر می شود و کشاورزان در صورت تمایل، بصورت غیر رسمی به مبادله
آب می پردازند. بر طبق نتایج این تحقیق، مبادلات آب در شهرستان اسکو به سه صورت موقت، سالانه و دائمی انجام می شوند، ولی اکثر مبادلات صورت گرفته ، بصورت موقت م ی باشند . در سال مورد مطالعه ( ۱۳۹۳-۱۳۹۲ )، قیمت میانگین هر مترمکعب آب در مبادلات موقت در حدود ۱۸۲۵ ریال بوده است.
بر اساس نتایج این تحقیق جهت تقویت، ساماندهی و گسترش بازار آب موجود در منطقه اسکو مهم ترین اقدامات لازم عبارتند از: به رسمیت شناختن تجارت آب و رفع محدود یت های قانونی موجود در این زمینه، تعریف قانونی حق آبه ها، سرمایه گذاری در زیرساخت های لازم برای ثبت معاملات، تدوین سازوکارها یی برای آگاهی کامل مشارکت کنندگان در بازار و ایجاد زیرساخت های مناسب انتقال آب برای تسهیل مبادلات آبی در این منطقه.

The adaptive cooperative water management is the most recent solution to preserve this limited
resource in current critical condition. Based on this idea, to bridge the gap between water
demand and supply, the market mechanism increases the efficiency of water consumption.
In this study by reviewing the experiences water markets in the world and Iran, the required
conditions of the establishment of a market have been studied. The main objective of this study
is to recognize and and analysis of the current local water market the Osku plain, Iran.
In this study, Osku water market is then compared with national and international water markets.
After identifying the local water market in this region, farmers role as a key player in the market,
trading method, pricing method and the system of informing have been evaluated. Based on the
several field trips and interview with experts, the conditions for the establishment of water
markets and characteristics of competitive markets have been proposed and these conditions
have been investigated in Osku local water market.
Groundwater is the main source of agricultural water supply in Osku and exploitation licenses of
this utilization are based on the land ownership and cropping pattern. Thus, exploitation licenses
are issued based on land ownership and not value added agriculture, then farmers trade water,
informally. According to the results of this research, water resources are traded permanently,
annually and temporarily in local water markets but the most of trades are temporarily. In the
study year (۲۰۱۴) the average price in temporary trades was about ۱۸۲۵ IR Rials/m۳.
According to the results, the most appropriate measures in order to organize and develop water
market in Osku city are: recognition of water trade by the Iran Water Reources Company,
removing legal limitations in this field like re-definition of the water rights, investments on
infrastructure for official trading, developing new mechanisms for full awareness of the
participants on the market, and developing water transfer infrastructure to facilitate conveying
water in the region.