بررسی پایداری عملکرد دانه در ژنوتیپ های پیشرفته گندم دوروم (Triticum turgidum var. durum) با استفاده روش ها پارامتری و ناپارامتری تجزیه پایداری

 گندم دوروم با نام علمی Triticum turgidum var. durum تتراپلویید و دارای ۲۸ کروموزوم می­باشد و یکی از مهم ترین غلات دنیا است که در مناطق نیمه خشک جهان کشت میشود. معرفی ژنوتیپ هایی با عملکرد بیشتر، متحمل به کم آبی و دارای پایداری بالا یکی از ضرورت های توسعه کشت گندم دوروم است. اثر متقابل ژنوتیپ در محیط یکی از موضوعات مهم در برنامه های اصلاحی می باشد و در صورت وجود اثر متقابل باید پایداری و سازگاری ژنوتیپ ‎ها در محیط های مختلف برای تولید محصول مطمئن ارزیابی شود. در تحقیق حاضر به منظور بررسی پایداری ۱۰ ژنوتیپ گندم دوروم، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۳ تکرار در دو شرایط دیم و آبیاری انتهایی طی سال­های زراعی۱۳۹۷-۱۳۹۶و ۱۳۹۸-۱۳۹۷، در شهرستان­ کوهدشت استان لرستان انجام شد. نتایج تجزیه واریانس عملکرد دانه ژنوتیپ ها برای اجرای آزمایش در طی دوسال و در دو محیط نشان داد که تنوع معنی داری (۰۱/۰ p<)  برای عملکرد در بین ژنوتیپ ها وجود داشت، اثر سال معنی دار نشد و اثر دو محیط در سطح ۱% معنی دار بود، همچنین اثر متقابل ژنوتیپ× محیط نیز در سطح ۱ درصد معنی دار شد. براساس میانگین عملکرد، Omrbi۳، هانا، بهرنگ و آریا بیشترین پایداری را داشتند، اما در مقابل Dm-۷۳-۱۳، دهدشت، مراغه ۱ و مراغه ۲ کمترین پایداری را نشان دادند. پایداری ژنوتیپ ها با روش های پارامتری و ناپارامتری  براساس عملکرد دانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد، که هیچکدام از پارامترها با عملکرد همبستگی مثبت و معنی داری نداشتند، بنابراین ژنوتیپ های دارای بیشترین عملکرد براساس این پارامترها دارای پایداری بالایی نبودند. بر اساس روش های پارامتری دو ژنوتیپ آریا و شبرنگ دارای بیشترین پایداری و عملکرد متوسط بودند. در روش های ناپارامتری نیز مشاهده شد که ژنوتیپ های آریا، هانا و Omrbi۳ که پتانسیل بالایی برای عملکرد داشتند براساس RS و kr نیز پایداری بالایی نشان دادند.

Keywords:

Durum wheat , Grain yield , Moisture environment , Stability , پایداری , عملکرد دانه , گندم دوروم , محیط رطوبتی