کشف ابعاد الگوی والدگری چندبعدی کودکان با اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی و تاثیر آن بر تعامل والد- کودک: یک مطالعه ترکیبی

زمینه و هدف: نارسایی­ توجه/ فزون­کنشی، اختلالی عصبی تحولی است که در خط مقدم درمان آن، آموزش والدین جایگاه ویژه­ای دارد. اغلب والدین دارای این کودکان رفتار تلافی­ جویانه و مقابله­ ای را نشان داده و راهبردهای والدگری غیر­موثر را به­ کار می­ گیرند که ممکن­ است باعث افزایش علائم این اختلال شده و تعامل والد-کودک را تحت تاثیر قرار دهد. این پژوهش با هدف کشف و تدوین ابعاد الگوی والدگری چندبعدی و اثربخشی آن بر تعامل والد- کودک انجام شد. روش: با توجه به موضوع این پژوهش از طرح ترکیبی مدل اکتشافی استفاده شد. بدین صورت که ابتدا در مرحله کیفی با روش تحلیل محتوا و بررسی مقالات و کتب، مشکلات کودکان با اختلال نارسایی ­توجه/فزون­ کنشی و خانواده­ های آنها، شناسایی و کدگزاری شد و سپس الگوها و برنامه ­های آموزشی- درمانی درباره آموزش و درمان این مشکلات مورد بررسی قرار گرفت. در مرحله بعد، از یافته ­های کیفی جهت تدوین الگوی والدگری استفاده شد. در مرحله کمی این الگو، به ۱۰ مادر دارای فرزند با اختلال نارسایی­ توجه/فزون­ کنشی، طی ۱۶ جلسه دو ساعته و به مدت دو ماه، آموزش داده شد و تعامل والد- کودک آنها با مادران گروه گواه، مقایسه شد. روش نمونه ­گیری در مرحله کیفی و کمی به صورت هدفمند و روش جایدهی افراد نمونه در گروه­های آزمایش (۱۰ نفر) و گواه (۱۰نفر)، تصادفی انجام شد. ابزار پژوهش مقیاس تعامل والد- کودک پیانتا (۱۹۹۲) بود. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از نرم افزار SPSS۲۰ و تحلیل واریانس با سنجش مکرر استفاده شد. یافته­ ها: در تحلیل محتوا ۱۱ مضمون اصلی و۵۰ مضمون فرعی در زمینه مشکلات این کودکان شناسایی و با توجه به آنها، جلسات مداخله تدوین شد. نتایج مرحله کمی نشان­ داد که در نمره کل و تمامی خرده ­مقیاس­ها (تعارض، روابط مثبت، و وابستگی) تفاوت میانگین­ ها در سه مرحله پیش­آزمون، پس­آزمون، و پیگیری معنا­دار بود (۰/۰۵>P)؛ بدین معنی که آموزش الگوی والدگری چند بعدی، می­تواند تعامل والد-کودک را بهبود بخشد.  نتیجه­ گیری: نتایج پژوهش نشان­ داد آموزش الگوی والدگری چندبعدی (براساس مشکلات این کودکان) به دلیل اینکه تناسب بیشتری با سبب­ شناسی و نشانه­ های اختلال دارد و ترکیبی از روش ­هایی است که اثربخشی آنها در مطالعات مختلف تایید شده، بنابراین می ­تواند بر بهبود روابط والد- کوک موثر باشد.

Keywords:

Multidimensional parenting model , attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) , parent-child interaction , الگوی والدگری چند بعدی , اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی , تعامل والد- کودک