بررسی و مقایسه میزان سموم ارگانوفسفره موجود در منابع آب دشت هراز و مزارع پرورش ماهی و تاثیر آن بر فاکتور های بیوشیمیایی خون ماهیان

پارامترهای بیوشیمیایی خون ماهی از متداول ترین عواملی هستند که در صورت بروز آلودگی تحت تاثیر قرار می گیرند. سموم ارگانوفسفره پرمصرف ترین سموم آفت کش کشاورزی در کل جهان می باشند که علیرغم منع مصرف در بسیاری از کشورهای جهان همچنان به طور گسترده در مزارع برنج شمال ایران مورد استفاده قرار می گیرد. مهمترین اثر زیست محیطی این سموم مربوط به تاثیر آنها بر موجودات غیر هدف می باشد. موجودات آبزی، به ویژه ماهی ها بیشتر از سایر موجودات در معرض مسمومیت با سموم می باشند. از آنجا که در شهرستان آمل زمین های کشاورزی و باغ به صورت دوره ای سمپاشی شده و از طرفی آب شرب مردم روستاها نیز، بیشتر از آب های زیر زمینی تامین می گردد، احتمال نشت سموم کشاورزی به داخل این چاه ها وجود دارد. از اینرو در مطالعه حاضر به بررسی سمیت کشنده ی این آفت کش به عنوان یکی از آلاینده های بوم سازگان های آبی، پرداخته شده است. هدف از این مطالعه بررسی باقیمانده حشره کش دیازینون و تاثیر این سم بر پارامترهای خونی ماهی قزل آلای رنگین کمان بوده است. پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی از نوع مقطعی تحلیلی بود. در این تحقیق ۱۲۰ نمونه آب از ۱۰ ایستگاه در منطقه دشت هراز در طی ۴ فصل از پائیز ۱۳۹۶ تا تابستان ۱۳۹۷ جمع آوری و به منظور سنجش باقیمانده سموم ارگانوفسفره با استفاده از روش گازکروماتوگرافی و به وسیله دستگاه HPLC و پارامترهای خونی آنها شامل اندازه گیری پروتئین کل و گلوکز خون مورد مطالعه قرار گرفتند. با توجه به نتایج آنالیز، باقیمانده حشره کش دیازینون در همه ایستگاه های مشخص شده دیده شد بطوریکه بیشترین میزان باقیمانده حشره کش در فصل تابستان و پائیز در ایستگاه کچب بوده که به ترتیب (۰/۹۲۳ و ۰/۸۹۳ PPM) می باشد و کمترین میزان مربوط به فصل بهار می باشد که میزان سم تقریبا صفر بوده است. البته لازم به توضیح است که مقادیر سموم مشاهده شده در نمونه های آب پایینتر از حد استاندارد کشور آلمان و استاندارد ملی شماره ۱۰۵۳ بود. نتایج مربوط به پارامترهای خونی نشان می دهد که با افزایش میزان باقیمانده حشره کش در فصل تابستان، میزان پروتئین کل بطور معنی داری کاهش یافته که این کاهش پروتئین را می توان به نقص کبد ماهیانی که در مجاورت آفت کش ها قرار می گیرند ارتباط داد و میزان گلوکز خون بطور معنی داری افزایش یافت که این افزایش میزان گلوکز را می توان به استرس ناشی از در معرض قرارگیری این موجودات در مقابل سم دیازینون نسبت داد.

با توجه به اثرات متعدد دیازینون بر پارامترهای خونی و غلظت این سم در آب های شمال کشور و همچنین محل زیست ماهیان در آب های منتهی به دریای خزر به نظر می رسد سم دیازینون قادر است بقای ماهیان را تحت تاثیر قرار دهد. لذا لزوم اندیشیدن تمهیداتی در این خصوص به ویژه آموزش کشاورزان به منظور استفاده صحیح و اصولی از نهاده های کشاورزی برای اطمینان بیشتر از حفظ سلامتی مصرف کنندگان بیش از پیش ضروری به نظر می رسد.