ارزیابی توده های ایرانی و خارجی مرزه (.Satureja hortensis L) با استفاده از روش های آماری چند متغیره

مرزه (Satureja hortensis L.) یک گیاه دارویی ارزشمند و با خواص و کاربردهای مفید می باشد و به دلیل داشتن کارواکرول، تیمول و رزمارینیک اسید در صنایع داروسازی به طور گسترده استفاده شده است. در این پژوهش توده های مختلف این گیاه از سایر کشور ها و مناطق مختلف ایران جمع آوری شد. به منظور بررسی صفات مورفولوژیکی، فیتوشیمیایی و عملکرد اسانس در آن ها در شرایط اقلیمی اردبیل، در سال ۱۳۹۸ آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که در بین ۲۰ توده از نظر بیشتر صفات اختلاف معنی داری وجود داشت. صفات مهمی از جمله سطح مقطع بوته بین ۷۸/۱۹ تا ۲۹/۴۵ سانتی­متر مربع، وزن خشک شاخساره بین ۰۸/۰ تا ۰۵/۲ گرم، وزن صددانه بین ۰۲۱/۰ تا ۱۲۶/۰ گرم و عملکرد اسانس بین ۲۳/۰ تا ۲۱/۲ گرم در هکتار در بین توده ها متغیر بود. توده های اهواز و یونان به ترتیب در صفات رویشی و فیتوشیمیایی بهتر بودند. بیشترین میزان همبستگی بین تعداد برگه و طول بذر (۹۶/۰) مشاهده شد. تجزیه خوشه ای توده های مورد بررسی را در پنج گروه طبقه بندی نمود. تجزیه به عامل ها نشان داد که پنج عامل اول توانستند ۷۸/۷۷ درصد از واریانس کل را توجیه کنند. نتایج تجزیه ی علیت نشان داد که صفات سطح برگ، نسبت طول به عرض برگ، تعداد گل در گل آذین، فنول کل و وزن خشک شاخساره در عملکرد اسانس توده های مرزه تاثیر داشتند و فنول کل بیشترین اثر مستقیم و مثبت (۸/۰) را داشت. براساس نتایج این تحقیق، تنوع ژنتیکی قابل توجهی بین توده های مرزه ی ایرانی و خارجی وجود داشت.

Keywords:

Accession , Diversity , Essential oil yield , Morphological characteristics , Phytochemical traits , تنوع , توده , عملکرد اسانس , صفات فیتوشیمیایی , ویژگی های مورفولوژیکی