استخراج و تجزیه کمی و کیفی اسانس گونه های مختلف آویشن (Thymus spp) کشت شده در یزد

اسانس آویشن (Thymus spp) با دارا بودن ترکیب های باارزشی همانند تیمول و کارواکرول از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد. در این تحقیق سرشاخه های گلدار اکسشن های گونه های مختلف آویشن کشت شده در ایستگاه تحقیقات گیاهان دارویی استان یزد واقع در گردفرامرز شهر شاهدیه، برداشت و پس از خشک کردن در سایه به روش تقطیر با آب اسانس گیری شد. بازدهی اسانس براساس وزن خشک گیاه تعیین شد و بعد به وسیله کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنجی جرمی تجزیه و شناسایی ترکیب ها انجام شد. از ۷۴ اکسشن کشت شده در سال دوم (۱۳۸۹) از نظر بازده اسانس بیشترین درصد اسانس گیاه مربوط به اکسشن های CFTNJI (۱۷/۴%)، ZSELP (۴%)، Q (۷۲/۳%)، NJICFT (۷۱/۳%) و XDRMKO (۵۴/۳%) و کمترین آن مربوط به اکسشن BHUZSE با ۶۶/۰% اسانس بود. از نظر میزان تولید اسانس در هکتار اکسشن های XDRVGY (kg/ha۵/۸۷)، NJICFT (kg/ha۴۲/۴۵)، ZSECFT (kg/ha۸۶/۴۰) و BHUMKO (kg/ha۳۱/۳۸) به ترتیب بیشترین میزان اسانس و کمترین مقدار آن به اکسشن CFTMKO با ۹/۰ کیلوگرم در هکتار تعلق داشت. پاراسیمن، ۱،۸-سینئول، گاما-ترپینن، بورنئول، تیمول، کارواکرول، ژرانیول، لیمونن، ژرانیل استات، ترپینول، لینالول و کاریوفیلن به ترتیب ۴/۲۸%، ۷/۳۱%، ۴/۲۰%، ۳/۲۹%، ۱/۷۱%، ۴/۸۱%، ۷۷%، ۴/۲۸%، ۶/۳۸%، ۶/۵۵%، ۸۱% و۲۰% مربوط به اکسشن های NJIBHU، VGYCFT، MKOMKO، CFTCFT، ZSEQ، NJICFT، CFTQ، MKOQ، CFTZSE، NJIBHU، ZSELP، VGYMKO و CFTCFT می باشد. در سال سوم (۱۳۹۰) از نظر بازده اسانس بیشترین درصد اسانس گیاه مربوط به اکسشن های Q (۰۷/۴%)، CFTVGY (۷/۳ %)، MKOVGY (۶۳/۳%)، ZSEQ (۴۵/۳%) و ZSELP (۴۳/۳%) و کمترین آن مربوط به اکسشن VGYMKO با ۶۲/۰ درصد اسانس بود. از نظر میزان تولید اسانس در هکتار اکسشن های BHUVGY (kg/ha۹/۷۴)، XDRVGY (kg/ha۹/۶۰)، XDRLP (kg/ha۷۸/۵۱)، CFT (kg/ha۲۱/۴۹) و Q (kg/ha۱۱/۴۶) به ترتیب بیشترین میزان اسانس و کمترین مقدار آن به اکسشن BHUZSE با ۳۶/۲ کیلوگرم در هکتار تعلق داشت. به طور کلی با در نظر گرفتن بازده اسانس، میزان تولید و ترکیب های اسانس اکسشن NJICFT (T. transcaspicus) با منشا استان یزد و با ۷۱/۳% اسانس و عملکرد ۴۲/۴۵ کیلوگرم اسانس در هر هکتار و با ۵/۸۱% کارواکرول و اکسشن ZSEQ (T. daenensis) با منشا استان مرکزی و با ۴۵/۳% اسانس و عملکرد ۱۵/۳۷ کیلوگرم در هر هکتار و با ۷۳% تیمول و اکسشن XDRVGY (T. vulgaris) با منشا استان مرکزی و با بازده اسانس ۷۵/۲% و میزان تولید ۵/۷۸ کیلوگرم در هکتار و میزان ۸/۴۵% تیمول به عنوان اکسشن های برتر معرفی می شوند.

Keywords:

آویشن (Thymus spp) , اسانس , تیمول , کارواکرول , یزد