بازتاب جنسیت در فضاهای شهری سنتی ایران در دوره صفویه

حضور زن در عرصه های زندگی اجتماعی اعم از فعالیت های اقتصادی،فرهنگی و سیاسی در قرون20 و 21 میلادی در بسیاری از جوامع غربی و شرقی گسترش چشمگیری داشته است آنچنانکه بعضاً ازشرایط متعادل نیز خارج گردیده است. با بررسی متون علمی و سازمان و عناصر شهری می توان اینفرضیه را اثبات نمود که فضاهای زندگی شهری امروز به محیط مردانه بیشتر نزدیکاند و تحقیقات وتجربیات بشری نشان داده است که زنان از شرایط نامساعد محیط های ساخته شده رنج می برند. ایندرحالیست که که در شهر سنتی اسلامی حضور حداقلی زن در فضای شهری با توجهی درخور با توجهبه فرهنگ و آداب آن جامعه همراه بوده است. شناخت فضاهای معماری و شهری تاریخی میتواندزمینه مناسبی برای درک الگوهای سنتی پدید آورد تا با توجه به آن بتوان آثاری خلق کرد که ضمن دارابودن خصوصیات کالبدی و کارکردی مناسب از هویت فرهنگی شایستهای نیز برخوردار باشد. کشورایران با توجه به فرهنگ غنی ایرانی اسلامی بخصوص در دوره صفویه گنجینه ارزشمندی از مفاهیم وحکمتهای معماری و شهرسازی است که میتواند در دنیای امروز نیز راهگشا باشد. حال این پرسشمطرح میشود که جنسیت چه جایگاهی در مفهوم شهرسازی سنتی ایرانی اسلامی در این دوره داشته-است؟ و شهرهای سنتی ایران عصر صفوی چگونه به نیازهای انسانی -بخصوص زنان- پاسخگو بودند؟چه اصول و قواعدی را میتوان استخراج نمود که در رفع این نیازها در شهرهای امروز راهگشا باشد؟اشاره به وجود الگوهای طراحی مناسب در گذشته و بررسی و معرفی آنها به این معنی نیست کهانتظار داشته باشیم که طراحی و احداث فضاهای شهری برای شهرهای امروز کاملاً مطابق با الگوهای سنتی باشد. و مطمئناً فضاهای شهری امروز باید با توجه به شرایط و مقتضیات امروز طراحی شوند،ولی مفاهیم و اصول اعتقادی و فرهنگی راهنماهایی را جهت طراحی عرضه می کنند که می توانند بههرچه غنیتر شدن فضای شهری بینجامند. در شهرهای سنتی ایران در سایه تعالیم اسلامی، بازتابجنسیت در شهرها را می توان در مفاهیم محرمیت، امنیت، سلسله مراتب، همسایگی و .. مشاهده نمود.و حسینیهها، معابر، میادین، بازار، حمامها، ورودیها و فضاهای درونی خانه، هشتی، حرم سراها و کاخ-ها می توانند گنجینه ارزشمندی را برای مطالعه عرضه نمایند.در این پژوهش از روش تاریخی-توصیفیو منابعی نظیر متون، طرحها و عکسهای قدیمی و آثار باقیمانده از بناها و فضاهای شهری تاریخیبهرهگیری شده است.

Keywords:

فضای شهری , جنسیت , شهرسازی ایرانی اسلامی , دوره صفویه , الگوهای سنتی