ارزیابی تحمل به خشکی در ارقام و لاین های امیدبخش گندم نان تحت شرایط اقلیم گرم و خشک جنوب

به­منظور بررسی تحمل به خشکی ژنوتیپ­های گندم نان، نوزده رقم تجاری به­همراه نه لاین امید­بخش در مزرعه تحقیقاتی مرکز ­تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی داراب (فارس) در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با دو تکرار و به مدت دو سال زراعی (۹۵-۱۳۹۴ و ۹۶-۱۳۹۵) تحت شرایط بدون تنش (آبیاری معمول) و تنش خشکی (قطع آبیاری در مرحله گل­دهی) مورد ارزیابی قرار گرفتند. سیزده شاخص تحمل به خشکی شامل شاخص تحمل (TOL)، متوسط تولید (MP)، میانگین هندسی عملکرد (GMP)، شاخص تحمل به تنش (STI)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص تحمل غیرزیستی (ATI)، شاخص درصد حساسیت به تنش (SSPI)، شاخص تولید غیر­تنش- تنش (SNPI)، شاخص پایداری عملکرد (YSI)، درصد کاهش عملکرد (R%) و شاخص عملکرد (YI) بر مبنای عملکرد تحت شرایط بدون­تنش (Yp) و تنش خشکی (Ys) ارزیابی شدند. همچنین شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده­آل (SIIG) بر مبنای تمام شاخص­های تحمل به خشکی محاسبه شد. نتایج گروه­بندی این شاخص­ها بر مبنای تجزیه به مولفه­های اصلی، آن­ها را در سه گروه قرار داد و  شاخص­های گروه دو یعنی HM، GMP و STI بیش­ترین همبستگی را با عملکرد دانه تحت  هر دو شرایط تنش (Ys) و بدون­تنش (Yp) نشان دادند. بر اساس شاخص SIIG، ژنوتیپ­های S-۹۲-۱۳ و بهاران با بیش­ترین مقدار SIIG (به­ترتیب ۷۰۹/۰ و ۷۰۱/۰) متحمل­ترین ژنوتیپ­ها به تنش خشکی و ژنوتیپ نارین با کم­ترین مقدار SIIG (۳۲۴/۰) حساس­ترین ژنوتیپ­ها به تنش خشکی بودند. نمودار سه بعدی حاصل از تجزیه به مولفه­های اصلی نیز نشان داد که ژنوتیپ­های G۵ (سیروان)، G۲۲ (S-۹۱-۱۵) و G۲۷ (M-۹۲-۲۰) با عملکرد بالاتر از متوسط کل در هر دو شرایط بدون­تنش و تنش خشکی و نیز مقدار SIIG بالا جزء متحمل­ترین ژنوتیپ­ها به تنش خشکی بودند. نتایج این تحقیق نشان داد که می­توان از شاخص SIIG به­عنوان یک روش مناسب برای شناسایی ژنوتیپ­های متحمل به خشکی با کمک شاخص­های دیگر تحمل به خشکی استفاده کرد.

Keywords:

شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل (SIIG) , تجزیه به مولفه های اصلی , نمودار سه بعدی