هتروزیس و تجزیه دای آلل برای عملکرد و برخی صفات مورفولوژیک در برنج (Oryza sativa L.)

به منظور بررسی ترکیب­پذیری ارقام، نوع عمل ژن­ها و هتروزیس عملکرد و برخی صفات مورفولوژیک در برنج، نتاج F۲حاصل از تلاقی دای آلل ۶×۶ به صورت طرح نیمه دای آلل به­همراه والدین آن ها در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه آزمایشی موسسه تحقیقات برنج کشور در سال ۱۳۹۴کشت شدند. نتایج تجزیه واریانس برای تمامی صفات مورد مطالعه نشان داد که اختلاف بین ژنوتیپ­ها از نظر تمامی صفات معنی­دار بود. نتایج تجزیه دای­آلل به روش دوم گاردنر-ابرهارت نشان داد که اثر واریته در تمامی صفات و اثر هتروزیس، هتروزیس متوسط، هتروزیس واریته و هتروزیس خصوصی برای صفات عملکرد، روز تا ظهور خوشه و طول برگ پرچم معنی­دار بود. برای صفت عملکرد، والدهای IR۵۰ و RI۱۸۴۴۷-۲واجد بیشترین مقادیر ترکیب­پذیری عمومی مثبت و معنی­دار بودند و بیشترین مقدار ترکیب­پذیری خصوصی در تلاقی IR۵۰×RI۱۸۴۳۰-۴۶ مشاهده شد. نتایج تجزیه دای­آلل به روش سوم گاردنر-ابرهارت وجود آثار افزایشی و غیرافزایشی در کنترل ژنتیکی صفات عملکرد، روز تا ظهور خوشه، ارتفاع بوته و تعداد خوشه­چه را آشکار ساخت. دامنه هتروزیس برتر و هتروزیس نسبی در صفت عملکرد به ترتیب بین ۰۳/۳۵- تا ۱۶/۱۷ و ۵۹/۲۸- تا ۰۱/۲۴ درصد متغیر بود. بیشترین کاهش هتروزیس برتر و هتروزیس نسبی در صفت ارتفاع بوته به ترتیب با ۳۶/۱۴- و ۷۳/۱۲- درصد بود. دامنه هتروزیس برتر برای صفت تعداد خوشه­چهدر خوشه بین ۴۴/۳۳- تا ۵۸/۱درصد متغیر بود. با توجه به ترکیب پذیری، وجود آثار افزایشی و هتروزیس مناسب در بیشتر صفات مطالعه شده، امکان اصلاح این صفات از طریق هر دو روش گزینش و تولید هیبرید در جمعیت مورد مطالعه وجود دارد.

هتروزیس و تجزیه دای آلل برای عملکرد و برخی صفات مورفولوژیک در برنج (Oryza sativa L.) Keywords:

اثر واریته , روش گاردنر- ابرهارت , هتروزیس برتر , هتروزیس واریته , هتروزیس نسبی