ارزیابی صفات مورفولوژیک مرتبط با خوابیدگی بوته در ارقام بومی و اصلاح شده برنج (Oryza sativa L.)

خوابیدگی بوته یکی از مشکلات عمده در زراعت برنج است که بسته به زمان وقوع می تواند تا ۵۰ درصد کاهش عملکرد محصول را به دنبال داشته باشد. شناسایی صفات موثر در مقاومت به خوابیدگی بوته در ژنوتیپ­های مقاوم، می تواند در برنامه­ریزی بهتر برای روش های مقابله و کاهش خسارت ناشی از خوابیدگی استفاده شود. این آزمایش به منظور ارزیابی صفات مورفولوژیک مرتبط با خوابیدگی بوته در ارقام بومی و اصلاح شده برنج، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در موسسه تحقیقات برنج کشور- رشت در سال ۱۳۹۱ اجرا شد. ارقام برنج مورد آزمایش شامل سه رقم بومی (هاشمی، سنگ­جو و علی کاظمی) و سه رقم اصلاح شده (کادوس، خزر و گوهر) بودند. با توجه به نتایج ضرایب همبستگی، همبستگی مثبت و معنی داری بین ضخامت میانگره سوم با مقاومت به شکستگی میانگره سوم (**۹۱۴/۰=r) و ضخامت میانگره چهارم با مقاومت به شکستگی میانگره چهارم (**۸۴۶/۰=r) و ضخامت میانگره سوم و چهارم با مقاومت فشاری بوته (به ترتیب **۹۳۵/۰=r و **۹۲۶/۰=r) وجود داشت. همچنین، این همبستگی مثبت و معنی دار بین نسبت وزن تر به طول میانگره با مقاومت به شکستگی در میانگره سوم (**۹۳۷/۰=r) و مقاومت فشاری بوته (**۸۷۰/۰=r)، نسبت وزن تر به طول میانگره با مقاومت به شکستگی در میانگره چهارم (**۹۲۲/۰=r) و مقاومت فشاری بوته (**۸۳۵/۰=r) مشاهده شد. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام نشان داد که تنها صفت ضخامت میانگره روی مقاومت فشاری بوته اثر معنی داری داشت که به تنهایی ۸۳ درصد از تغییرات را توجیه کرد. در مرحله بعد با در نظر گرفتن مقاومت به شکستگی میانگره به عنوان متغیر وابسته و سایر صفات مورفولوژیک به عنوان متغیرهای مستقل و انجام تجزیه رگرسیون گام به گام، دو صفت نسبت وزن تر به طول میانگره و وزن خشک به طول میانگره در مدل رگرسیونی باقی ماندند که با نتایج حاصل از ضرایب همبستگی مطابقت داشت. به نظر می رسد که صفات ضخامت و نسبت وزن به طول میانگره اهمیت زیادی در مقاومت به خوابیدگی برنج دارند و می توانند به عنوان شاخص های غیر مستقیم جهت انتخاب ارقام با مقاومت بالا به خوابیدگی در نظر گرفته شوند.

Keywords:

برنج , شاخص خوابیدگی , گشتاور خمشی , مقاومت به شکستگی