جنس دستوری در زبان آمره ای

این مطالعه به بررسی جنس دستوری در زبان آمره­ای می پردازد. آمره­ای زبان روستای آمره از توابع خلجستان استان قم است و در آن  دو جنس دستوری مذکر و مونث وجود دارند. پسوند تصریفی نشانه جنس مونث  -a/-iya است. این پسوند در واژه­های مختوم به همخوان به صورت  -aو در واژه­های مختوم به واکه به صورت -iya نمایان می­شود. این نشانه­ها به اسم، ضمیر، نشانه نکره، صفت و فعل برای تفکیک جنس واژه افزوده می شوند. جنس دستوری فعل، صفت، ضمیر و نشانه نکره براساس جنس هسته گروه اسمی تعیین می شود. جنس حاصل از مطابقه در مابقی اجزای جمله شیوه قاعده­مندی برای تشخیص جنس اسامی است. مطابقه جنس فعل و صفت با هر نوع اسم (انسان، جاندار و بی­جان) و اسامی جمع نیز مشاهده می­شود. اما مطابقه در نشانه نکره­ تنها در اسامی مفرد منتسب به انسان­ها قابل مشاهده است. مطابقه جنس فعل در فعل های زمان گذشته است. در این مطابقه با وجود این که تنها ضمیر سوم شخص مفرد نشانه تصریفی تمایز جنس را دارد و صفات و نشانه حالت تنها با این ضمیر مطابقت دارند، مطابقه جنس در حالت کنایی فعل گذشته با همه ضمایر قابل­ مشاهده است. در این زبان و از نظر جنس، فعل های گذشته لازم با فاعل (همراه با نشانه حالت) و فعل های گذشته متعدی با مفعول (با نظام حالت کنایی) مطابقه دارند.

Keywords:

زبان آمره ای , جنس دستوری , مطابقه , حالت کنایی