بازکاوی معنای تلویحی گفتاری در ترجمه استعارههای نهج البلاغه بر اساس الگوی گرایس

در میان تقسیمات مختلفی که از مقوله معنی در معنی شناسی و ترجمه صورت گرفته است، معنای ضمنی از جایگاه حائز اهمیتی برخوردار است. در حقیقت شاخصه «ادبیت» کلام، مرهون وجود معانی تلویحی و پوشیده ای است که در بطن کلام جای گرفته است. پژوهش های مرتبط با معنای تلویحی که پیش تر از آن به عنوان معنای معنا تعبیر شده است، با مطالعات و نظریات جرجانی مدون گردید و رفته رفته مورد توجه غربیان از جمله گرایس واقع شد. گرایس با معرفی اصل همکاری، متشکل از چهار اصل: کمیت، کیفیت، تناسب و شیوه بیان، بر این باور است که تخطی از هر یک از این چهار قاعده، بستری برای خلق معنای تلویحی ایجاد می کند. جستار حاضر که با روش توصیفی- تحلیلی و در پرتو نظریه گرایس سامان یافته کوشیده ضمن تبیین مولفه های معنای تلویحی گفتاری، به بررسی یکی از صنایع پدیدآورنده معنای تلویحی با عنوان استعاره بپردازد و با تبیین شیوه های انتقال معنای تلویحی حاصل از کاربرد استعاره، عملکرد پنج ترجمه فارسی از خطبه های نهج البلاغه شامل ترجمه های آقایان دشتی، شهیدی، فقیهی، جعفری و فیض الاسلام در ارائه برابر نهادهای پنجاه استعاره از خطبه های نهج البلاغه را به صورت مقابله ای مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد. برآیند این جستار نشان می دهد که در ترجمه واژگان استعاری از سوی مترجمان، شیوه های متعددی مورد کاربرد قرار گرفته است که رویکرد مترجمان، بیشتر بر مبنای ترجمه تحت اللفظی استوار است که این مسئله حاکی از این است که مترجمان، بیش از انتقال صریح معنا، سعی در باز تولید استعاره در زبان مقصد داشته اند.

Keywords:

اصل همکاری گرایس , معنای تلویحی , استعاره , ترجمه های نهج البلاغه