نقش مصالح درتزئینات بناهای دوره زندیه (نمونه موردی: ارگ کریم خان زند شیراز)

ازدوره کریم خان زند در شهرشیراز آثار معماری فراوانی بجای مانده که ارگ کریم خان از نمونه های آن است. این بنا با آثارکاشی کاری مزین گردیده است. به جز شماری نقاشی، گچکاری، معرق وکاشی کاری اسلیمی، سه دسته کاشی کاری برفراز درگاهمیانسرای ارگ در ضلع شرقی شامل طاق نمای میانی و دو طاق نمای شمالی و جنوبی در امتداد محور اصلی ارگ و روبه رویایوان شاه نشین قرار داشته که در دهه های گذشته و به دلایل نامعلومی ازدست رفته است . هدف از این پژوهش اشنایی با مصالحدر تزئینات ارگ کریمخان زند می باشد. روش تحقیق، تفسیری- تاریخی است و گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای انجامشده است . نتایج این پژوهش نشان دادند که کاشی های طاق نمای میانی، نشان دهنده ایوانی آجری با فرشی افشان است که بهلحاظ هندسی، قرینه ای از ایوان اصلی ارگ بوده است. در لچکی های این طاق نما، منظرهای طبیعی با درختان، مرغان و حیواناتینظیر شیر و خرگوش در زمینه ای صخرهای نقاشی شده که برخلاف نقش ایوان، پویا است و مهم ترین هنر تزئیناتی دوره زندنقاشی های دیواری می باشد. کاشی کاری های دو طاق نمای شمالی و جنوبی قرینه یکدیگرند و هرکدام شامل سه خدمتکار بادستار و عمامه و ظروفی از نوشیدنی و میوه در دست هستند که در طرحی شبیه به مقرنس های داخلی اتاق های ارگ ترسیمشده اند. افزون بر این، کاشی های مورد بررسی را به طورکلی می توان برای مثال بازتاب حضور خدمتکاران ارگ، آینه ای دو بعدیدر برابر اندام های سه بعدی بنا، بازتابی از جهان آرمانی در برابر جهان واقعی موجود در ارگ و در نهایت به مثابه الگوی زیباییشناختی رجال دیوانی- حکومتی روزگار زند در بناهای دیوانی و سکونتی تلقی کرد.

Keywords:

تزئینات , مصالح , ارگ کریم خان , معماری , شیراز , زندیه