پهنه بندی خطر زمین لغزش در استان تهران با استفاده از روش های داده محور و تحلیل سلسله مراتبی

زمین لغزش یکی از پدیده های طبیعی است که هر سال سبب ایجاد خسارات مالی و جانی فراوانی در سطح کشور می شود. از این رو تشخیص مناطق مستعد لغزش، برای به کارگیری روش های پیش گیری یا مقابله با ناپایداری دامنه ها به منظور کاهش خطر و ریسک حاصل از آنها، بسیار اهمیت دارد. پهنه بندی خطر زمین لغزش یکی از روش های غیرمستقیم و کارآمد در شناسایی این مناطق است. هدف از این مطالعه، استفاده از روش های تحلیل آماری (داده محور) و قضاوت کارشناسی (تحلیل سلسله مراتبی) برای تعیین میزان خطر و تهیه نقشه پهنه بندی در محدوده استان تهران است. به این منظور، ابتدا از میان مهم ترین عوامل موثر بر زمین لغزش، ۶ عامل مقدار شیب، جهت شیب، جنس مصالح زمین شناسی، فاصله از گسل، شتاب زمین لرزه و میزان بارندگی که تهیه داده هایشان برای همه استان تهران امکان پذیر بود، بر پایه قضاوت مهندسی در محیط GIS کلاسه بندی شدند. در روش داده محور، با قطع لایه های اطلاعاتی با نقشه پراکنش زمین لغزش ها و در روش AHP، بر پایه قضاوت کارشناس خبره، لایه ها و زیر لایه های اطلاعاتی، وزن دهی و با هم تلفیق شدند و سپس برای هر روش، نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش در محیط  GISتهیه شد. مقایسه و اعتبارسنجی نتایج نشان داد که در روش داده محور، ۹/۹۲% از زمین لغزش ها در محدوده خطرناک (مجموع پهنه های پرخطر و بسیار پرخطر نقشه) با مساحت ۱۵/۷۱۳۵ کیلومترمربع (۲/۳۷% از مساحت کل استان تهران) و در روش AHP، ۵/۹۶% از زمین لغزش ها در محدوده خطرناک با مساحت۷/۱۰۳۴۴ کیلومترمربع (۹/۵۳% از مساحت کل استان تهران) قرار گرفته اند. در پایان با تقسیم درصد تعداد زمین لغزش در پهنه خطرناک به درصد مساحت پهنه خطرناک در کل مساحت استان تهران، نسبت عددی ۵/۲ برای روش داده محور و نسبت عددی ۷۹/۱ برای روش AHP محاسبه شد. مقایسه مقادیر نسبت عددی دو روش فوق نشان داد که روش داده محور با نسبت عددی بزرگ تر، جواب بهتری داشته است. زیرا نشان دهنده آن است که در مقایسه با روش AHP، درصد بالایی از زمین لغزش ها را در مساحت کوچک تری به عنوان پهنه خطرناک پوشش داده و بنابراین در تعیین پهنه خطرناک نسبت به روش AHP دقت بالاتری داشته است.

Keywords:

پهنه بندی , خطر زمین لغزش , داده محور , تحلیل سلسله مراتبی (AHP) , استان تهران , GIS