ژئوشیمی و ارزیابی فراوری عناصرسمی در زغال سنگ پروده، طبس

ناحیه زغال دار پروده با گستره ۱۲۰۰ کیلومتر از جمله حوضه های مهم زغال دار خاور ایران مرکزی است که در ۷۵ کیلومتری جنوب خاوری شهرستان طبس و میان طول های جغرافیایی ´۱۵°۵۶ تا´۴۵°۵۶ و عرض های جغرافیایی ´۵۰°۳۲ تا´۰۵°۳۳  قرار گرفته است. ذخایر زغال این ناحیه با سن تریاس بالایی از نوع بیتومینی با مواد فرار کم، خاکستر بالا و گوگرد متوسط تا بالا هستند که در بخش قدیر سازند نایبند جای گرفته اند. گوگرد پیریتی مهم ترین گونه شیمیایی گوگرد در لایه های زغالی است. کانی های کوارتز، ایلیت-کائولینیت، پیریت و کلسیت به ترتیب فراوان ترین کانی های سیلیکاتی، رسی، سولفیدی و کربناتی در لایه های زغالی منطقه هستند. نسبت به پوسته بالایی، عناصر اصلی غنی شدگی و عناصر فرعی تهی شدگی نشان می دهند. به جز عناصر کادمیم، لیتیم، آرسنیک و روی، لایه های زغال دار پروده با زغال سنگ های جهان و آمریکا همانند هستند. بر پایه شاخص غنی شدگی، عناصر آرسنیک، کبالت و کادمیم در راس آلاینده های منطقه پروده قرار دارند. همبستگی بالای میان میزان خاکستر و عناصر سیلیسیم، پتاسیم و آلومینیم نشانگر ترکیب آلومینوسیلیکاتی خاکستر است. همچنین همبستگی بالای میان مقدار کادمیم، کبالت و آرسنیک با آهن و گوگرد پیریتی، تجمع این عناصر را در فاز سولفیدی نشان می دهد که در تحلیل آماری عاملی و خوشه ای نیز تایید می شود. شاخص جداسازی نشانگر افزودگی لیتیم، مولیبدن، مس و سرب در بخش کنسانتره است و نشان می دهد که این عناصر دارای پیوند آلی با بخش ماسرالی زغال هستند. بقیه عناصر فرعی به دلیل حضور در بخش کانیایی زغال سنگ در خاکستر غنی شده اند.

Keywords:

ژئوشیمی عناصر سمی , زغال‎سنگ , قابلیت فراوری , پروده , طبس