استحصال آب باران برای آبیاری تکمیلی گندم دیم در منطقه مشهد

چکیده استحصال آب باران یکی از شاخص ترین تکنیک های مدیریت بهره برداری از آب باران برای مقابله با کم آبی می باشد که در مناطق مواجه با کمبود آب بسرعت در حال توسعه می باشد. مبنای این روش اختصاص سطحی از زمین برای جمع آوری نزولات و سپس ذخیره سازی آن برای استفاده در زمان مورد نیاز می باشد. با توجه به تنوع روشهای استحصال آب باران، باید در انتخاب روش مناسب به ویژگی هایی از قبیل مقدار بارندگی و نحوه توزیع آن، توپوگرافی زمین، نوع خاک، عمق خاک و عوامل اقتصادی و اجتماعی هر منطقه توجه جدی نمود. در این مقاله، نتایج طراحی و اجرای یک طرح پایلوت استحصال آب باران در منطقه خشک و نیمه خشک شمال شرق ایران (مشهد) ارائه گردیده است. رواناب از یک سطح پوشش داده شده با پلاستیک به مساحت ۵۰۰۰ مترمربع جمع آوری شد و به داخل یک مخزن زمینی ۵۰۰ مترمکعبی هدایت گردید. کرت های آزمایشی در مجاورت سطوح جمع آوری آب باران قرار گرفته و شامل ۸ کرت جداگانه هر کدام به مساحت ۸۵×۶ مترمربع بود. از طرح بلوک های کامل تصادفی با ۴ تکرار (چهار کرت آبیاری تکمیلی و ۴ کرت شاهد دیم) بعنوان قالب آماری طرح استفاده گردید. برای استفاده هرچه بهتر از آب باران استحصال شده، آبیاری به روش قطره ای با نوارهای آبیاری ۴ لیتر در ساعت در واحد طول انجام شد. نتایج نشان داد در طی سال اول و دوم انجام آزمایش، عملکرد دانه در تیمار آبیاری تکمیلی به ترتیب ۷۰% و ۸۷% نسبت به تیمار دیم افزایش نشان داد. این در حالی است که در طی این دو سال بترتیب ۳۵% و ۷۰% نیاز آبی گیاه گندم در طی فصل رشد از طریق آبیاری تکمیلی تامین شد. نتایج این تحقیق نشان داد که در مناطقی با ارتفاع باران سالانه متوسط تا ۱۵۰ میلیمتر نیز می توان مشروط به استحصال آب باران از زمین های اطراف و انجام ۲ نوبت آبیاری تکمیلی، نسبت به کشت گندم در اراضی مستعد اقدام نمود و انتظار داشت که عملکرد گندم تا دو برابر نسبت به شرایط دیم افزوده شود. واژه های کلیدی: استحصال آب باران، آبیاری تکمیلی، گندم دیم، منطقه مشهد