شناسایی پهنه آبخوان تحت فشار و نقش آن در شکل گیری فرونشست زمین در دشت هشتگرد

روش تداخل سنجی ماهواره ای امواج رادار (InSAR) نشان می دهد که در پهنه ای گسترده از دشت هشتگرد در استان تهران  با موقعیت جغرافیایی″۴۵  ′۴۷ °۳۵  تا ″۰۵ ′۰۳°۳۶ عرض شمالی و″۰۵ ′ ۲۹ °۵۰  تا ″۲۸  ′۵۴  °۵۰  طول خاوری ، فرونشست زمین با نرخ بیشینه ۱۶ و نرخ متوسط۴/۸ سانتیمتئر بر سال شکل گرفته است.  به طورکلی آبخوان اصلی دشت از رسوبات آبرفتی سازند کهریزک و تهران با نفوذپذیری زیاد تشکیل شده است که قابلیت هدایت هیدرولیکی بالایی دارند. سازند کهریزک شامل شن، ماسه و سیلت است و به طور پراکنده در شمال دشت دیده می شود. سازند تهران در مخروط افکنه، از قلوه سنگ، شن، ماسه و رس تشکیل شده است و به سوی مرکز وجنوب دشت، بر مقدار مواد دانه ریز آن افزوده می شود. فرونشست زمین فقط در پهنه سازند آبرفتی تهران شکل گرفته است و در پهنه سازند کهریزک مشاهده نمی شود. با استفاده از داده های ژئوالکتریک و نگاشت چاه های اکتشافی و بهره برداری، یک پهنه آبخوان تحت فشار تا نیمه تحت فشار در زیر یک آبخوان آزاد در جنوب و باختر دشت تشخیص داده شده است که همخوانی بسیار زیادی با پهنه فرونشست دارد. کل آب های نفوذ یافته از سطح دشت به طور معمول فقط صرف تغذیه آبخوان آزاد بالایی می شود. بهره برداری بی رویه از آبخوان تحت فشار وآبخوان آزاد شمال دشت که تنها منبع اصلی تغذیه آبخوان تحت فشار است، موجب شکل گیری فرونشست زمین در این منطقه شده است. برای اعمال برنامه ریزی و مدیریت مناسب برای کاهش و یا توقف نرخ فرونشست زمین در این دشت، این سازوکار باید مورد توجه قرار گیرد.

Keywords:

دشت هشتگرد , فرونشست زمین , روش InSAR , آبخوان تحت فشار