مطالعه ساختار سرعتی پوسته و سازوکار گسلش در زون گسلی امتداد لغز تبریز

گسل شمال تبریز یکی از گسل های فعال در شمال باختر ایران است. وجود این گسل سبب بالا رفتن خطر لرزه ای در این ناحیه از کشور از جمله شهر تبریز با جمعیتی بالغ بر ۶/۱ میلیون نفر شده است. به منظور بررسی و تعیین هندسه و نحوه حرکت این گسل، به مدت ۳ ماه، شبکه ای متراکم از ۴۰ ایستگاه لرزه نگاری ۳ مولفه در اطراف قسمت مرکزی گسل تبریز که از قسمت شمالی شهر تبریز عبور می کند، نصب شد. با استفاده از خرد زمین لرزه های ثبت شده در شبکه موقت نصب شده و بیش از ۶ سال داده های ثبت شده در شبکه دائمی ۸ ایستگاهی تبریز، مدل یک بعدی سرعتی پوسته در این ناحیه تعیین شد. نتایج کار نشان می دهد که پوسته بالایی در این ناحیه، از لایه ای از رسوبات  با ستبرای میانگین ۶ کیلومتر (VP= ۵.۲۳ km s-۱) در بالای یک لایه بلورین با ستبرای میانگین ۱۸ کیلومتر (VP= ۵.۸۵ km s-۱) تشکیل شده است. این دو لایه بر روی یک نیم فضا با سرعت میانگین VP= ۶.۵۴ km s-۱  قرار دارند که با توجه به محدودیت عمقی زمین لرزه های ثبت شده، نمی توان ستبرای این لایه را تعیین کرد.  زمین لرزه های تعیین محل شده با دقت بالا، حاکی از فعالیت لرزه ای در امتداد گسل شمال تبریز هستند. بررسی دقیق محل کانونی زمین لرزه ها در مقاطع مختلف، نشان دهنده شیب تند به سمت شمال خاوری در قسمت های باختری و میانی گسل شمال تبریز و شیب تند به سمت جنوب باختری در قسمت خاوری این گسل است. تمامی ساز وکارهای محاسبه شده، بیانگر حرکت امتداد لغز راست گرد در این گسل هستند. سازو کارهای محاسبه شده، با مقاطع کانونی زمین لرزه ها همخوانی داشته و نشان دهنده وجود نیرو با مولفه کششی در قسمت های خاوری گسل در مقایسه با وجود نیرو با مولفه تراکمی در قسمت باختری گسل هستند. سازوکارهای مشاهده شده در تحقیق ما و نتایج مطالعات مربوط به اندازه گیری های سرعت حرکت در این منطقه به کمک GPS بیانگر این مطلب است که گسل شمال تبریز یکی از مجموعه گسل های امتداد لغزی است که سبب تسهیل حرکت افقی قسمتی از پوسته به سمت شمال خاور در این ناحیه متراکم شونده، می شود.

Keywords:

گسل شمال تبریز , ساختار سرعتی پوسته , سازوکار کانونی , حرکت امتداد لغز راست گرد