ساختارهای خطی جنوب تهران (سری گسل های ری- کهریزک): پرتگاه گسل یا پدیده ای زمین ریخت شناختی؟!

تهران و مجموعه شهرهای پیرامون آن در گستره اثر گسل های جنبا و لرزه زایی چون گسل های شمال تهران و مشا در سوی شمال-  شمال خاوری و گسل های پارچین و پیشوا در بخش جنوبی خود قرار می گیرند. گستره تهران در میان خود نیز دربردارنده مجموعه ای از پاره گسل ها و پدیده های کم و بیش خطی است که از برخی از آنها با نام های نیاوران، محمودیه، داوودیه، در بخش های شمالی شهر و ری و کهریزک در بخش جنوبی شهر یاد می شود. در گذشته با استناد بر زمین لرزه های تاریخی منسوب به ری و نواحی پیرامون آن و شواهد و پدیده های زمین ریختی،بیشتر این ساختارهای خطی که گاه با پرتگاه آشکار نیز همراه هستند در میان پهنه آبرفتی جنوب تهران در شمار افراز های گسله دسته بندی شده اند. از آن میان می توان به مجموعه شمال ری و کهریزک به عنوان شاخص ترین آنها در بخش جنوبی تهران و ری اشاره داشت. بود یا نبود گسل های ری و کهریزک از دیدگاه لرزه زمین ساختی و زمین شناسی شهری بسیار با اهمیت است. از آنجاکه تاکنون، پژوهش های نوین نوزمین ساختی با بهره گیری از طیف گسترده ای از دانش روز چون پارینه لرزه شناسی و ژئوفیزیک در گستره مورد مطالعه طی چند سال گذشته هرگز موفق به تایید وجود چنین ساختارهای گسل و لرزه زا در گستره جنوبی تهران نشدند. در این نوشتار بر اساس داده های حاصل از پژوهش های پارینه لرزه شناسی، ژئوفیزیکی و ویژگی های لرزه زمین ساختی گستره مورد مطالعه و همچنین زمین شناسی کواترنری حوضه رسوبی پیش بوم البرز (نمونه: نهشته های ساحلی"Shoreline" در ناحیه پارچین) و مناطقی دیگر با ویژگی های ریختاری مشابه چون تراس های برآمده در پنجه مخروط افکنه رودخانه کردان (باختر کرج)، این پرتگاه ها را در شمار افرازهای کرانه ای (Shoreline) در پنجه مخروط افکنه بزرگ تهران می انگارد. روش به کار گرفته شده در این پژوهش، دربرگیرنده بررسی و تحلیل تصاویر ماهواره ای گوناگون چون (Landsat,Spot,Quick bird)، عکس های هوایی در مقیاس ۵۵۰۰۰ :۱، همراه با به کارگیری GPS kinematics در نقشه برداری و تهیه مدل های رقومی سه بعدی (DEM) از پهنه پرتگاه کهریزک، حفر ترانشه های پارینه لرزه شناسی و اجرای برش های ژئوفیزیکی (ژئوالکتریک و ژئورادار) در بخش های گوناگون از پرتگاه های مجموعه ری و کهریزک بوده است.  

Keywords:

تهران , ری , کهریزک , افراز کرانه ای , پارینه لرزه شناسی