تاثیر جاده کمربندی و خط ریل راه آهن بر وسعت آبگرفتگی شهر آق قلا در سیلاب فروردین ۱۳۹۸

چکیدهسابقه و هدف: شهر آق قلا به صورت مداوم در گذشته در معرض سیلاب های رودخانه گرگانرود بوده است، این امر با بررسی مشخصات عمومی سازه های آبی مخصوصا پل تاریخی مرکز شهر مشخص می گردد. سیلاب اواخر اسفند ۱۳۹۷ که غرقاب و آبگرفتگی ناشی از آن تا اردیبهشت ۱۳۹۸ تداوم یافت یکی از مخربترین سیلاب های این منطقه بوده که خاطرات بسیار تلخی برای هموطنان به جا گذاشته است. درمدیریت این سیل مجموعه ای از مطالعات قبلی با استفاده از مدل های مختلف شبیه سازی جریان، تجربیات گذشته جهت مقابله با سیلاب و استفاده از تجربیات سیلاب های پیشین می توانست موجب افزایش دقت و سرعت مهار سیلاب و نیز کاهش خسارات مالی شود. در زمان وقوع و ورود سیلاب به داخل شهر آق قلا، دست اندرکاران جاده کمربندی و خط ریل راه آهن را که در مسیر عبور سیلاب قرار گرفته بود و دلیل عمده آبگرفتگی وسیع قسمت شمالی شهر آق قلا و ماندگاری جریان سیلاب در داخل شهر پنداشته شده بود در چند نقطه تخریب کردند لذا در این پژوهش، تاثیر جاده کمربندی و خط ریل راه آهن بر میزان و وسعت آبگرفتگی شهر آق قلا مورد بررسی قرار گرفت.مواد و روش ها: این پژوهش با استفاده از نرم افزارهای HEC-RAS، GIS و نیز الحاقیه HEC-GeoRAS انجام شد. جهت بررسی تاثیر جاده کمربندی و خط ریلراه آهن بر میزان آبگرفتگی شهر آق قلا، این تاثیر گذاری در سه سناریو (عدم وجود جاده کمربندی و خط ریل راه آهن، وجود جاده کمربندی و خط ریل راه آهن به همراه کالورت های تعبیه شده در مسیر و وجود جاده کمربندی و خط ریل راه آهن به همراه کالورت های تعبیه شده و شکاف های ایجاد شده در مسیر در زمان وقوع سیلاب) مورد بحث و بررسی قرار گرفت.یافته ها: با بررسی سه سناریوی مورد بحث در این پژوهش مشخص شد که در سناریوی اول نیز شاهد آبگرفتگی سطح وسیعی از شهر آق قلا هستیم، به گونه ای که ۱/۳۸ کیلومترمربع از سطح این شهر دچار آبگرفتگی گردیده است. سناریوی دوم نشان دهنده افزایش آبگرفتگی و تشدید سیلاب در سطح شهر در مقایسه با سناریوی اول بوده که موجب زیر آب رفتن ۲/۵۳ کیلومترمربع از اراضی مسکونی شده و سناریوی سوم حاکی از تاثیر مثبت شکاف های ایجاد شده در زمان وقوع سیلاب بر کاهش میزان آبگرفتگی سطح شهر است که میزان آبگرفتگی را به ۱/۹۸ کیلومترمربع تقلیل داده است.نتیجه گیری: اگرچه پایین بودن تراز سطح زمین در برخی محلات شهر آق قلا همچون عیدگاه، معلم آباد و حکیم آباد، آبگرفتگی این نواحی را بدیهی ساخته است، مقایسه دو سناریوی اول و دوم نشان داد که قرارگیری جاده کمربندی و خط ریل راه آهن در مسیر حرکت سیلاب بر افزایش وسعت آبگرفتگی و زیر آب رفتن برخی دیگر از نواحی و محلات و ماندگاری جریان سیلاب در سطح شهر آق قلا تاثیرگذار بوده است. از سوی دیگر، با مقایسه سناریوی دوم و سوم می توان اینگونه نتیجه گیری نمود که عدم تعلل و تصمیم گیری سریع در خصوص ایجاد شکاف برروی جاده کمربندی و خط ریل راه آهن، می توانسته باعث کاهش نسبی آبگرفتگی سطح شهر و ماندگاری جریان سیلاب شده و از زیر آب رفتن برخی از نواحی جلوگیری کند.

Keywords:

آق قلا , جاده کمربندی , سیلاب , GIS , HEC-RAS