بررسی تناسبات زیباشناسی در نسخ دوره جلایری با استناد بر دیدگاه حکمت اسلامی اخوان الصفا

اخوان الصفا گروهی از فلاسفه حکمت اسلامی در قرن ۴ ه‍ . ق بودند که کتب فلاسفه یونان از جمله افلاطون و ارسطو را مورد خوانش دقیق قرار داده و در گردهمایی فلسفی خود درباره آن به بحث می پرداختند. تناسبات طلایی ارسطو و ترکیب بندی متعادل افلاطون از جمله مباحث مورد توجه این گروه بود که با مولفه تعادل و تقارن اسلامی همسو بود. ایجاد تعادل و تقارن از سده های پیشین مورد توجه نگارگران بوده و مورد استفاده کاتبان قرار می گرفت. اخوان الصفا این تناسبات زیباشناسانه را در راستای افضلیت اسلامی می دانند و نتیجه می گیرند چون صنع خداوند زیباست پس صنع هنرمندی که به او اقتضا می کند نیز زیباست پس آثار زیبا می آفریند. هدف این نوشتار، بررسی الگوی زیباشناسانه در نسخ خطی مصور و قرآنی مکتب جلایریان و تطبیق آن با آرا و اندیشه های «اخوان الصفا» می باشد تا به این سوالات پاسخ داده شود که تناسبات زیباشناسانه در نسخ مصور مکتب جلایری چگونه است؟ و بر مبنای اندیشه های اخوان الصفا چگونه تعریف میشود؟ روش این تحقیق تحلیلی_توصیفی است که با رویکرد ساختارگرایانه به بررسی آثار می پردازد و شیوه گردآوری داده ها به شیوه گردآوری کتابخانه ای صورت گرفته است. براساس نتایج حاصل از بررسی داده های این پژوهش می توان اینگونه استنباط کرد که در نگارگری دوره جلایری ترکیب بندی متقارن و تعادل در نسبت میان عناصر تصویر نگاره های اجرا شده وجود دارد، اما گاها در ایجاد تناسب میان کادر متن و تصویر دریک صفحه مصور، از شگرد عدم تعادل نیز بهره بردند تا تصویری پویا و تاثیرگذار خلق کنند.

Keywords:

اخوان الصفا , حکمت اسلامی , تناسبات زیباشناسی , نسخ خطی مصور , مکتب جلایریان