کارایی فنی مصرف آب در زیربخش زراعت ایران با استفاده از مدل ناپارامتریک تصادفی فراگیر داده ها

از مهم ترین ابزارهای اقتصادی در ارتقاء بخش کشاورزی، استفاده بهینه از میزان نهاده ها به ویژه نهاده آب می باشد. کمبود آب و هزینه های سنگین تامین آن، افزایش کارآیی و ارزش مصرف آب را به یکی از مهم ترین هدف های ملی مطرح نموده است. لذا این پژوهش با هدف بررسی کارآیی مصرف آب در زیربخش زراعت کشور صورت گرفته است. بدین منظور، از مدل ناپارامتریک تصادفی فراگیر داده ها (StoNED) استفاده شده است. داده های پژوهش شامل تولید ناخالص محصولات زراعی آبی، میزان مصرف آب، نیروی کار و نهاده های واسطه در زیربخش زراعت ۳۰ استان کشور طی سال های ۱۳۹۴- ۱۳۸۴ می باشند که از سایت وزارت جهاد کشاورزی جمع آوری شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، میانگین کارایی کل نهاده های تولیدی در زیربخش زراعت، برابر با ۹۳/۳۶ درصد و میانگین کارآیی آب آبیاری طی دوره مورد بررسی در این زیربخش برابر با ۸۳/۰۲ درصد بوده است (میانگین دوره ای). کارآیی آب آبیاری در تمام سال های مورد بررسی، کمتر از کارآیی کل نهاده های تولید بوده است. بنابراین با توجه به پایین بودن کارایی مصرف نهاده آب نسبت به دیگر نهاده های مصرفی، پیشنهاد می شود، کلاس های ترویجی در راستای آگاه سازی کشاورزان جهت استفاده درست و بهینه این نهاده صورت گیرد. همچنین نتایج این پژوهش نشان داده است که میانگین کارآیی آب استان های کشور در زیربخش زراعت برابر با ۸۳/۱۴ درصد بوده است (میانگین مقطعی) که استان های گیلان و قم به ترتیب بیشترین (۸۷/۷۶ درصد) و کمترین (۸۵/۸۱ درصد) میزان کارایی آب را طی دوره مورد بررسی داشته اند. لذا در راستای بهبود کارایی مصرف آب، پیشنهاد می­شود که در برنامه ریزی کشت استان­های  با کارایی پایین آب شامل قم، ایلام، خراسان جنوبی، اردبیل، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، کردستان، سمنان و خراسان شمالی، اقداماتی هم چون بهبود سیستم آبیاری محصولات زراعی و اصلاح الگوی کشت به سمت کشت محصولات کم آب بر و بهینه­سازی آن انجام گیرد.

Keywords:

آب , زیربخش زراعت , کارایی فنی , مدل ناپارامتریک تصادفی