معرفت شناختی شهودی بر پایه آرا و اندیشه های مولانا و بوناونتورای قدیس

کوشش و تلاش برای شناخت هستی و آگاهی از جهان پیدا و پنهان، عمری به درازای عمر آدمیزاده دارد و در هیچ دوره ای از ادوار تاریخ بشریت نبوده که انسان در این مسیر، گفتمانی متناسب و فراخور درک زمان از خود بروز نداده باشد. در میان انواع طریقه های شناخت، آنچه از دیر باز تا به امروز مورد توجه قرار گرفته، دو طریقه عمده : شناخت عقلانی و شناخت شهودی بوده است. ابزار شناخت عقلانی، استدلال و تحلیل های ذهنی بر پایه امور محسوس و مادی است؛ و ابزار شناخت شهودی، وجدان یا همان قلب سلیم است که در اثر توجه و مراقبه محل درک معانی غیبی و غیر محسوس می گردد. بر همین اساس، پژوهش حاضر در نظر دارد با روش تحلیل محتوا، مقوله هستی شناسانه را در بستر تطبیق آرا و اندیشه های دو فیلسوف بزرگ شرق و غرب، یعنی مولانا جلال الدین محمد بلخی و بوناونتورا ،فیلسوف و روحانی ایتالیایی از نظر گذرانده و از این منظر، دیدگاه این دو اندیشمند که دیدگاهی عرفانی و شهودی است را در باره هستی و حقیقت جهان به خواننده بنمایاند. آنچه به اختصار از سخنان این دو اندیشمند بزرگ و نامی می توان یافت عبارت از آن است که: مولانا به همان تقسیم بندی بالا بسنده کرده و با تقسیم و تفکیک گونه های شناخت به: استدلالی و شناخت قلبی، درک و دریافت قلبی و روحی را بر درک و دریافت عقلی و استدلالی برتری داده و معتقد است: تا انسان از صورت (محسوسات) عبور نکند هر چه بر زبان آورد، خیال و توهمی بیش نیست. بوناونتورا ،نیز، با تقسیم مراحل معرفت به این سه مرحله: شناخت حسی، شناخت عقلی و شناخت اشراقی یا شهودی، شناخت مرحله سوم را عالی ترین مرحله یا مرتبه شناخت معرفی می کند که در نهایت تفاوت چندانی با سخنان مولانا در حوزه شناخت شناسی در آن دیده نمی شود. هر دو فیلسوف صاحب دل بر این باورند که شناخت های حسی و عقلانی بدون استمداد از شناخت شهودی راه به جایی نخواهند برد. مولانا از شناخت شهودی به عنوان "چشم باطن" که بدون آن هیچ حقیقتی قابل رویت نیست یاد می کند و بوناونتورا از آن تحت عنوان "معرفت عالی" تعبیر کرده است.

Keywords:

معرفت شناختی , شهود , تطبیق , مولانا , بوناونتورا