اثر تنش گرمای انتهای فصل بر عملکرد، اجزای عملکرد و برخی خصوصیات مورفو-فنولوژیک ژنوتیپ های گندم در شرایط آب و هوایی اهواز

دمای بالا در مرحله گلدهی و پر شدن دانه یکی از عوامل مهم کاهنده عملکرد در بسیاری از مناطق دنیا، بخصوص مناطق جنوبی ایران می باشد. لذا به منظور بررسی اثر گرما بر عملکرد، اجزای عملکرد و هم چنین برخی خصوصیات مورفو-فنولوژیک گندم، آزمایشی در سال زراعی ۹۰-۱۳۸۹ در دو شرایط نرمال و تنش گرما بر روی ۱۱ ژنوتیپ گندم شامل یاواروس، زاگرس، چمران، نیک نژاد، کوهدشت، الوند، مانتنا (رقم حساس)، M۶، کاز (رقم متحمل)، گهر و Durum-ch-۸۹ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در مزرعه آزمایشی دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا شد. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که تنش گرما باعث کاهش معنیدار صفات فنولوژیک شامل تعداد روز از کاشت تا خوشهدهی (۲۹%) و تعداد روز از کاشت تا رسیدگی (۳۵%)، صفات مورفولوژیک شامل ارتفاع بوته (۳۱%)، طول پدانکل (۲۷%) و عملکرد بیولوژیک (۳۷%) و صفات مرتبط با عملکرد دانه شامل طول سنبله با ریشک (۱۲%)، طول سنبله بدون ریشک (۱۵%)، تعداد سنبلچه در سنبله (۱۵%)، تعداد دانه در سنبله (۱۹%)، وزن هزار دانه (۱۴%)، شاخص برداشت (۵%)، تعداد سنبله در متر مربع (۹%) و عملکرد دانه (۴۱%) گردید. نتایج این تحقیق ضمن تاکید بر اهمیت صفات فنولوژیک نشان داد که تعداد دانه در سنبله و شاخص برداشت صفات مناسبی جهت غربالگری ارقام و لاین های گندم از نظر تحمل به گرمای انتهای فصل میباشند. ارقام کاز، چمران و الوند عملکرد خود را در مواجه با تنش گرما در حد مطلوبی حفظ نمودند.این ارقام جهت کشت مستقیم در مناطق گرم و یا بکارگیری در برنامه های اصلاحی افزایش تحمل به گرما توصیه می شوند.

Keywords:

گندم , تنش گرما , اجزای عملکرد , خصوصیات مورفو-فنولوژیک