سطح بندی امکانات و خدمات کتابخانه های عمومی استان فارس با استفاده از توابع تحلیل فضایی و تحلیل سلسله مراتبی

هدف: این پژوهش با هدف سطح بندی کتابخانه های عمومی استان فارس و تعیین الگوی پراکندگی آن ها بر مبنای توزیع امکانات و خدمات انجام شده است. روش: این پژوهش از نظر هدف در دسته تحقیقات کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش تحقیق از دسته تحقیقات توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش همه ۱۶۳ کتابخانه نهادی استان فارس بوده است که همه آن­ها به روش سرشماری مورد بررسی قرار گرفته­ اند. ابزار گردآوری داده­ های تحقیق پرسش­نامه بوده که در سه مرحله اجرا شده است. به ­منظور سطح بندی شهرستان های استان فارس در زمینه برخورداری از امکانات و خدمات کتابخانه های عمومی، پس از شناسایی عوامل موثر بر سطح ­بندی کتابخانه ها و به دست آوردن امتیاز عوامل با استفاده از نظر نخبگان و مدیران کتابخانه های عمومی و روش تحلیل سلسله ­مراتبی (AHP)، به سطح ­بندی کتابخانه های استان در مقیاس شهرستانی با استفاده از روش فواصل وزن دار معکوس (IDW) پرداخته شد. برای تعیین نحوه پراکندگی کتابخانه­ ها و امکانات نیز از تکنیک­ های نزدیک­ترین همسایگی و شاخص موران و توابع تحلیل فضایی استفاده شده است. یافته ها: یافته­ها نشان داد که توزیع منابع و خدمات در کتابخانه های عمومی استان فارس، به­ صورت نامتوازن انجام شده است. طبق نقشه های نهایی بخش عمده­ای از استان از نظر تمامی شاخص های امکانات و خدمات در وضعیت متوسط قرار گرفته است. برخوردارترین مناطق از نظر امکانات و خدمات، پیرامون مناطق شمالی ازجمله شهرستان های کازرون، سروستان و آباده است، در حالی که کم برخوردارترین مناطق در بخش ­های جنوبی و مرکزی استان متراکم شده ­اند. همچنین، توزیع امکانات و خدمات، در سطح کتابخانه های استان به­ صورت خوشه ­ای (همگنی پدیده ­های موردبررسی) و در مقیاس شهرستانی الگوی توزیع به­ صورت اتفاقی (تصادفی بودن پدیده ­های مورد بررسی) است. اصالت/ارزش: اصالت این پژوهش ناظر بر رویکرد به کاررفته درخصوص کتابخانه­ های استان فارس بوده است. این پژوهش با رویکرد توجه به شاخص های مکانی و عملکردی کتابخانه ها انجام شده است که منتهی به سطح بندی شهرستان ­های استان و همچنین، ارائه الگوی توزیع امکانات و خدمات در سطح استان و شهرستان ها شده است. تحقیقات پیشین انجام ­شده در کشور و استان فارس غالبا با رویکرد مکان­ یابی کتابخانه­ ها بوده است.

Keywords:

Public libraries , Analytic Hierarchical Processes (AHP) , Spatial analysis , Spatial Auto Regressive (SAR) , Fars Province , کتابخانه های عمومی , تحلیل سلسله مراتبی , تحلیل فضایی , خودهم بستگی فضایی , استان فارس