ارزیابی پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ های آفتابگردان با استفاده از معیارهای ناپارامتری

ارزیابی ژنوتیپ های آفتابگردان در شرایط محیطی مختلف، می تواند در شناسایی ژنوتیپ های پایدار و با پتانسیل عملکرد بالا مفید باشد. به منظور مطالعه ی پایداری عملکرد ژنوتیپ های آفتابگردان، تعداد یازده هیبرید جدید به همراه چهار رقم گلسا، قاسم، شمس و فرخ در چهار ایستگاه تحقیقاتی کرج، ساری، کرمانشاه و دزفول در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو سال زراعی (۱۳۹۷-۹۹) ارزیابی شدند. نتایج تجزیه مرکب عملکرد دانه نشان داد که اثر محیط، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط معنی دار بود. معنی دار بودن اثر متقابل ژنوتیپ × محیط، بیانگر واکنش متفاوت ژنوتیپ ها در محیط های مختلف بود، از این رو، امکان تجزیه پایداری ژنوتیپ ها وجود داشت. تجزیه خوشه ای آماره های ناپارامتری، ژنوتیپ های آفتابگردان را در سه گروه اصلی قرار داد. بر اساس میانگین رتبه همه آماره های ناپایداری مورد مطالعه، ژنوتیپ های شماره ۵ و ۱۴ با کمترین مقادیر میانگین رتبه به عنوان پایدارترین و ژنوتیپ های شماره ۱، ۱۱، ۱۲ و ۹ با بیشترین میانگین رتبه به عنوان ناپایدارترین ژنوتیپ ها از نظر عملکرد دانه شناسایی شدند. همچنین نتایج نشان داد که آماره های ناپارامتری Si(۶)، NPi(۲) و NPi(۴) با میانگین عملکرد دانه و مفهوم دینامیک پایداری رابطه داشتند، از این رو استفاده از این روش ها برای گزینش ژنوتیپ های پایدار با عملکرد بالا در آفتابگردان مناسب است. در مجموع، ژنوتیپ شماره ۵ با میانگین عملکرد دانه ۳۳۵۵ کیلوگرم در هکتار و پایداری عمومی بالا، هیبرید برتر این آزمایش بود که می تواند در مطالعات اصلاحی آینده جهت تولید رقم جدید با پتانسیل عملکرد و پایداری بالا استفاده شود.

Keywords:

Genotype × environment interaction , Stability analysis , Cluster analysis , Hybrid , اثر متقابل ژنوتیپ × محیط , تجزیه پایداری , تجزیه خوشه ای , هیبرید