کارکرد جعلیات و اسرائیلیات در تفاسیر واعظانه با رویکرد تطبیقی در فریقین

یکی از منابع مهم تفسیر قرآن کریم، روایاتی است که مفسران در تفاسیر روایی و حتی گونههای دیگر تفسیری از آن ها بهره جستهاند. روایات موجود در انواع تفاسیر فریقین، بعضا آمیخته با روایات ضعیف، جعلی و اسرائیلیاند که به نوبه خود، مورد توجه و تحقیق تفسیرپژوهان قرار گرفتهاند. صرف وجود روایات ضعیف در تفاسیر، موجب تضعیف تفاسیر نیست؛ چهاین که مفسران راهکارهایی جهت تقویت احادیث ضعیف در اختیار دارند؛ لیکن تفسیر آیات با استناد به روایات جعلی و آن دسته از اسرائیلیاتی که مخالف با عقل و شرع است جایز نیست و مورد اعتنا قرار نمیگیرد. یکی از گونههای تفسیری که از جعلیات و اسرائیلیات بهرهای فراوان برده، با عنوان «تفسیر واعظانه» شناخته میشود که خود، در تفسیرپژوهی مغفول و ناشناخته مانده است. کارکرد جعلیات و اسرائیلیات در تفاسیر واعظانه با گونههای دیگر تفسیری تفاوتهایی دارد که شناخت آن تفاوتها با رویکردی تطبیقی در تفاسیر فریقین، در خور تحقیق بوده لیکن تا کنون از نگاه محققان، پوشیده مانده است. ازاین رو، پژوهش حاضر، با روشی توصیفی-تحلیلی به واکاوی کارکرد جعلیات و اسرائیلیات در تفاسیر واعظانه پرداخته و با روشی تطبیقی، تفاسیر واعظانه فریقین را در کاربست این روایات مقایسه کرده است. یافتههای تحقیق پیش رو حاکی از آن است که مفسران تفاسیر واعظانه فریقین، در راستای جذب حداکثری مخاطبان و ایراد پند و اندرز به ایشان، از جعلیات و اسرائیلیات استفاده کردهاند؛ هرچند به دلایلی همچون کتابت حدیث پس از رسول خدا، بهرهبرداری از مواهب اهلبیت، عقلگرایی و تخطئه اسرائیلیات، سهم تفاسیر واعظانه شیعی از چنین روایاتی، نسبت به آثار مشابه در جهان اهلسنت، کمتر است.

Keywords:

اسرائیلیات , تفسیر واعظانه , جعلیات