برآورد توانایی تنظیم اسمزی بر اساس پاسخ دانه های گرده به تنش خشکی در ارقام گندم نان ((Triticum aestivum L.

در یک آزمایش گلدانی سی و سه رقم گندم از لحاظ توانایی تنظیم اسمزی، با استفاده از نسبت مساحت تصویر دانه های گرده در شرایط تنش خشکی و بدون تنش مقایسه شدند. دانه های گرده بوته های رشد یافته در شرایط بدون تنش، در محلول های ۳۰% و۵۰% پلی اتیلن گلیکول (۶۰۰۰) قرار گرفته و پس از تهیه تصاویر میکروسکوپی دیجیتالی مساحت آنها با روش آنالیز تصویر اندازه گیری شد. در یک آزمایش مزرعه ای نیز عملکرد دانه این ارقام در قالب طرح کرت های خرد شده) تیمار بدون تنش و تنش خشکی در کرت های اصلی و ارقام گندم در کرت های فرعی( با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان بررسی شدند. بر اساس نتایج بدست آمده نسبت مساحت دانه های گرده قرار گرفته در محلول پلی اتیلن گلیکول ۵۰ به ۳۰ در صد، در ارقام دز، کویر، روشن، بک کراس روشن زمستانه، زرین، پیشتاز، الوند و امید بیشتر از واحد بود. بنابراین این ارقام در گروه دارای توانایی تنظیم اسمزی قرار گرفتند. بقیه ارقام دارای نسبت کمتر از واحد بودند و در گروه فاقد توانایی تنظیم اسمزی قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده های مربوط به عملکرد نشان داد که اثر خشکی و رقم بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت معنی دار بود و تنش خشکی سبب کاهش عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک شد. میانگین عملکرد دانه ارقام دارای توانایی تنظیم اسمزی ۷۳/۱ برابر بیشتر از گروه فاقد توانایی تنظیم اسمزی بود. نتایج به دست آمده از مقایسه ارقام از لحاظ توانایی تنظیم اسمزی با نتایجی که از مقایسه عملکرد دانه این ارقام در شرایط تنش خشکی در مزرعه به دست آمد همبستگی معنی داری (** ۲۹/۰ r =) داشت. بالاتر بودن عملکرد در گروه توانا در تنظیم اسمزی به زیادتر بودن توانایی تنظیم اسمزی آنها نسبت داده شد. از این نتایج چنین نتیجه گیری می شود که ارقام دارای توانایی تنظیم اسمزی در مقایسه با ارقام فاقد توانایی تنظیم اسمزی، برای کشت در شرایط خشک ارجحیت دارند. بنابراین از این ارقام می توان در برنامه های به نژادی برای افزایش توانایی تنظیم اسمزی ارقام سازگار به شرایط خشک استفاده نمود.

Keywords:

Osmoregulation , Pollen grain , Water stress , Bread wheat. , تنظیم اسمزی , دانه گرده , تنش خشکی , گندم نان , عملکرد دانه , اجزای عملکرد.