ارزیابی ترکیب پذیری عمومی و خصوصی خصوصیات چسبندگی نشاسته در لاین های والدینی برنج هیبرید

نشاسته یکی از اجزای اصلی و تعیین کننده کیفیت پخت در ارقام مختلف برنج محسوب می شود.کیفیت پخت و خوراک برنج معمولا" به وسیله سه خصوصیت مهم و اصلی فیزیکی و شیمیایی نشاسته شامل میزان آمیلوز، قوام ژل و دمای ژلاتینی شدن ارزیابی می شود. یکی از خصوصیات مهم نشاسته، معیارهای چسبندگی است که در ارزیابی دقیق کیفیت پخت و خوراک ارقام برنج موثر هستند. در این پژوهش، ترکیب پذیری عمومی و خصوصی شاخص های چسبندگی نشاسته، در لاین های والدینی برنج هیبرید مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای این منظور، پنج لاین برگرداننده باروری به نام های IR۵۳R، SepidroodR، IR۶۲۰۳۰R، SA۱۳R و SA۱۴R به عنوان لاین و چهار لاین نرعقیم شامل IR۵۸۰۲۵A ، SA۱۵A ، IR۷۹۱۲۴A و IR۷۸۳۷۸A به عنوان تستر، با آرایش لاین× تستر در سال ۱۳۸۴ تلاقی داده شدند. درسال ۱۳۸۵ بیست نتاجF۱ حاصل به همراه نه والد (جمعا ۲۹ تیمار) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار درمزرعه آزمایشی موسسه تحقیقات برنج کشور در رشت مورد ارزیابی قرار گرفتند. خصوصیات چسبندگی شامل حداکثرچسبندگی، حداقل چسبندگی، فروریختگی، چسبندگی نهائی، پس روی چسبندگی، دمای چسبندگی و مدت زمان لازم تا رسیدن به حداکثر چسبندگی با استفاده از دستگاهRapid Visco Analyser (RVA) اندازه گیری شدند. ارزیابی ترکیب پذیری عمومی والدین و خصوصی هیبریدها و همچنین اجزای ژنتیکی واریانس و وراثت پذیری صفات بر اساس روش کمپتورن صورت گرفت. برای مقایسه لاین ها و هیبرید ها از نظر خصوصیات کیفی مطالعه شده، میانگین آنها محاسبه و با دامنه اطمینان ۹۵ درصد خصوصیات چسبندگی ارقام بومی مقایسه شدند. نتایج حاصل از تجزیه لاین× تستر نشان داد که ترکیب پذیری عمومی و خصوصی اکثر لاین ها و تستر ها برای کلیه خصوصیات چسبندگی معنی دار بود. سهم واریانس افزایشی برای کلیه خصوصیات چسبندگی بیشتر از اثر غالبیت بود. تنها برای صفت دمای چسبندگی، میزان واریانس محیطی بیشتر از سایر اجزای واریانس ژنتیکی بود. کلیه والدین (لاین ها و تسترها) از نظر خصوصیات چسبندگی در دامنه طمینان بدست آمده قرار نداشته و از لحاظ کیفیت پخت و خوراک مناسب نبودند، اما در بین تلاقی ها، ترکیب های SA۱۵A×IR۵۳R،IR۷۹۱۲۴A×SepidroodR ، SA۱۵A×SA۱۴R، IR۷۹۱۲۴A× IR۵۳R و IR۵۸۰۲۵A× SA۱۴R از نظر کلیه خصوصیات چسبندگی در دامنه اطمینان مناسب و مطلوب قرار داشتند و دارای کیفیت پخت مشابه ارقام محلی بودند. بر اساس نتایج این آزمایش به نظر می رسد که از هیبریدهای فوق می توان برای تولید ارقام با کیفیت پخت و خوراک مناسب استفاده نمود.

Keywords:

General combining ability , Hybrid rice , Line × tester analysis , Paste viscosity properties and Specific combining ability , برنج هیبرید , تجزیه لاین× تستر , ترکیب پذیری عمومی و خصوصی و خصوصیات چسبندگی نشاسته.