اثر تنش خشکی بر انتقال مجدد ماده خشک و عملکرد دانه ژنوتیپ های گندم نان زمستانه

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر انتقال مجدد ماده خشک و عملکرد دانه ژنوتیپ های گندم نان زمستانه در شرایط کم آبیاری، دو آزمایش مجزای مزرعه ای در سال های زراعی ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ در مرکز تحقیقات کشاورزی استان آذربایجان غربی در قالب کرت-های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل آبیاری پس از ۷۰ ، ۱۰۰،۱۳۰ و۱۶۰ میلی متر تبخیر از تشتک کلاس A در کرت های اصلی و ۱۰ ژنوتیپ گندم نان شامل زرین، شهریار، الوند، سرداری، C-۸۰-۴،C-۸۱-۱۰ ،C-۸۱-۴ ،C-۸۳-۳ ، زارع و پیشگام در کرت های فرعی قرار داده شدند. نتایج نشان که در شرایط آبیاری کامل (آبیاری پس از ۷۰ میلی متر تبخیر)، رقم زرین با ۶۹۵۰ کیلوگرم در هکتار و در تیمار تنش شدید خشکی (آبیاری پس از ۱۶۰ میلی متر تبخیر) رقم پیشگام با ۴۴۲۲ کیلوگرم در هکتار، بیشترین عملکرد دانه را داشتند. بین ژنوتیپ های گندم از نظر انتقال مجدد ماده خشک به دانه تنوع قابل توجهی دیده شد و تشدید تنش خشکی، سهم انتقال مجدد مواد فتوسنتزی در پرکردن دانه را تا ۲۳ درصد افزایش داد. رقم پیشگام با ۴۱ درصد بیشترین سهم انتقال مجدد مواد فتوسنتزی را در تیمار آبیاری ۱۶۰ میلی متر تبخیر داشت. در شرایط آبیاری کامل همبستگی عملکرد دانه با صفات تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد دانه در سنبله مثبت و معنی دار بود. در صورتی که در تیمار تنش خشکی عملکرد دانه با صفات وزن هزار دانه، شاخص برداشت و انتقال مجدد ماده خشک به دانه همبستگی مثبت و معنی دار داشت. به نظر می رسد که استفاده از صفات فوق می توانند در انتخاب و اصلاح ارقام متحمل به تنش کمبود آب مورد توجه قرار گیرد.

Keywords:

Drought stress , Grain yield , Remobilization contribution , Harvest index , Grain weight and winter bread wheat. , تنش خشکی , سهم انتقال مجدد , عملکرد دانه شاخص برداشت , وزن دانه و گندم نان زمستانه.