آرایه های مساجد دو ایوانی خراسان

از اوائل قرن هفتم هجری قمری ساخت مساجد دو ایوانی یا به گفته آندره گدار »سبک خراسانی« آغاز شد و به سرعت در شهرهای جنابد (گناباد)، تون(فردوس), رقه، سنگان، رشتخوار و زوزن گسترش یافت.این مساجد به لحاظ نقشه و تزیینات با مساجد قبل از خود تفاوت هائی داشت، در نقشه آن ها دو ایوانی ، دو شبستان در طرفین ایوان قبله و رواق هائی در طرفین مسجد در نظر گرفته می شد و از نظر تزیینات نیز عناصر و موضوعات تزیینی با گذشته متفاوت بود. درتز ئینات آجری، آجرتراش بر آجرهای قالب زده بیشی گرفت ، نقوش گچبری و کتیبه ها متراکم تر، متنوع تر و در بعضی موارد نوع خط از کوفی به نسخ تغییر کرد.یک عامل جدید دیگر در آرایه ها عمده شد و آن کاشی بود که در ابتدا با آجر تلفیق می شد و در اواخر دوران حیات آن مساجد در مسجد زوزن به فراوانی مورد استفاده قرار گرفت و حتی منجر به پیدایش نوع جدیدی از کاشی به نام »کاشی معرق « در آن مسجد شدآرایه های مساجد دو ایوانی خراسان بسیار متنوع و زیبا بودند و اگر حمله مغولان ساخت آن مساجد را متوقف نکرده بود احتمالا شیوه های جدید و متنوع دیگری را در تزیینات شاهد بودیم. در مقاله حاضر آرایه های مساجد دو ایوانی به تفکیک مساجد و موضوعات مرور شده است.

Keywords:

مساجد دوایوانی , سبک خراسانی , آجرکاری , گچبری , کتیبه