آموزش مجازی در دوران قرنطینه و سندروم بینایی ناشی از رایانه در میان دانش آموزان و دانشجویان

  از زمان شیوع ویروس کرونا و اعلام دنیاگیری covid-۱۹  توسط سازمان بهداشت جهانی، بسیاری از مراکز، از جمله مدارس و دانشگاه­ها برای جلوگیری از افزایش تعداد مبتلایان تعطیل شده­اند. به دلیل عدم قطعیت زمان پایان یافتن دنیاگیری covid-۱۹ و به­منظور جلوگیری از عقب­ماندگی تحصیلی دانشجویان و دانش­آموزان و کاهش آسیب­ها به سیستم آموزش و پرورش، بسیاری از دانشگاه­ها روند آموزش مجازی دروس را پیش گرفته­اند. با افزایش استفاده از تلفن­های همراه و رایانه­ها برای مطالعه دروس و شرکت در کلاس­های آنلاین، دانش­آموزان و دانشجویان روزانه ساعت­های متوالی را به تماشای کلاس­های آنلاین می گذرانند و ممکن است علائم بینایی (خستگی چشم، خشکی چشم، درد، سوزش، قرمزی و ...)، علائم چشمی (تاری دید) و عضلانی اسکلتی (درد گردن و شانه) که در مجموع به عنوان سندرم بینایی رایانه (CVS: computer vision syndrome) شناخته می­شوند را تجربه کنند (۱). این شرایط هنگامی پیچیده­تر می­شود که به دلیل افزایش زمان آزاد دانش­آموزان استفاده از گوشی­های هوشمند و فضای مجازی با هدف سرگرمی از پیش اثرات بینایی و عصبی را از خود بر جای گذاشته است. مطالعه Pandey و همکاران در سال ۲۰۲۰ که جهت ارزیابی کاربرد مشاوره چشم پزشکی از راه دور در دوران قرنطینه انجام شد نشان داد که قرمزی چشم، اشک ریزش و احساس جسم خارجی شایع­ترین شکایات بیماران و شایع­ترین تشخیص احتمالی CVS بود که می­تواند ناشی از افزایش ساعات استفاده از صفحات نمایش تلویزیون و گوشی­های هوشمند باشد (۲). علائم CVS با افزایش مدت زمان استفاده از رایانه افزایش می­یابد. در مطالعه Maducdoc و همکاران۴۴ دانشجوی پزشکی برای ارزیابی میزان خستگی چشم ناشی از استفاده از کتابخوان الکترونیکی به دو گروه مطالعه (کتابخوان الکترونیکی) و کنترل (چاپی) تقسیم شدند. بعد از یک جلسه مطالعه یک ساعته در مقایسه با روش مطالعه سنتی با کاغذ، گروه کتابخوان الکترونیکی نسبت به گروه کنترل میزان بالاتری از خستگی و سوزش چشم را نشان دادند (۳). در مطالعه دیگر توسط Prabhasawat و همکاران بر روی ۳۰ داوطلب انجام شد به مدت ۲۰ دقیقه کتاب الکترونیکی یا یک کتاب چاپ شده مطالعه کردند، نتایج نشان داد که خواندن کتاب الکترونیکی باعث افزایش بی­ثباتی لایه اشکی و احساس سوزش می­شود (۴).  CVSنه تنها کیفیت مطالعه و یادگیری و بازدهی دانش­آموزان و دانشجویان را کاهش می­دهد بلکه با افزایش آسیب­های اسکلتی-عضلانی و مراجعه به چشم پزشک به دلیل شکایات بینایی و چشمی، بار اقتصادی زیادی برای جامعه به همراه دارد (۵). با وجود آسیب­های متعدد چشمی، این سندروم با رعایت نکاتی مانند تنظیم میزان نور صفحه نمایش، رعایت فاصله مناسب با صفحه نمایش و استراحت حین مطالعه قابل کنترل و پیشگیری است (۶). در مطالعه­ای که توسط OYu و همکاران در سال ۲۰۲۰ در روسیه برای مقایسه استفاده از ابزار الکترونیک قبل و بعد از دوران قرنطینه انجام شد نتایج پرسش از دانش­آموزان، والدین دانش­آموزان و معلمین نشان داد که تغییر به آموزش مجازی با افزایش تعداد ابزار الکترونیک مورد استفاده دانش­آموزان از ۱ عدد به ۳ عدد و بیشتر، افزایش تعداد ساعات استفاده از ابزار الکترونیک از ۲ ساعت به ۶ ساعت در دانش آموزان و ۳ ساعت در معلمین و افزایش شکایات والدین دانش­آموزان از مشاهده علائم CVS، علائم عضلانی اسکلتی و روانی-عصبی در فرزندان آن­ها همراه بود که با استفاده بیش از حد از ابزار الکترونیک و آموزش مجازی در دوران قرنطینه مرتبط بود. هم­چنین گزارش شد که بیشتر افراد شرکت کننده در این مطالعه قوانین ساده برای پیشگیری از CVS از جمله استراحت پس از هر یک ساعت مطالعه، تنظیم نور اتاق و صفحه نمایش و استفاده از عینک مناسب را رعایت نمی­کنند. هم­چنین یک سوم از معلمین در میان ساعات تدریس استراحت قرار نمی­دهند که می­تواند ناشی از برنامه آموزشی فشرده باشد. این مطالعه نشان داد که حداقل یک ساعت کاهش استفاده روزانه از ابزار الکترونیک راهکار مناسبی برای پیشگیری از CVS می­باشد (۷).  تاکنون معیارهای دقیقی از میزان قابل قبول استفاده از کامپیوتر برای سنین مختلف در فصول مختلف و استانداردی برای کیفیت و وضوح صفحات نمایش وجود ندارد. علاوه بر آن بسیاری از افراد آگاهی دقیقی از علائم CVS و راه­های پیشگیری از آن ندارند. هم­چنین مطالعات انجام گرفته در دوران قرنطینه با استفاده از پرسشنامه انجام گرفته و با محدودیت­هایی از جمله خطای یاد­آوری و ارائه پاسخ­های مورد انتظار توسط شرکت­کنندگان به­جای پاسخ صحیح روبروست. با این حال بر اساس دانش موجود و تا زمان ارائه گایدلاین­های معتبر ضروری است در دوران قرنطینه که آموزش مجازی و استفاده از رایانه­ها بیش از پیش افزایش یافته است اطلاعات و آموزش کافی در ارتباط روش­های صحیح استفاده از رایانه به منظور کاهش آسیب­های چشمی در اختیار دانش­آموزان، دانشجویان و اساتید قرار گیرد.  

Keywords:

computer assisted instruction , dry eye syndrome , ocular symptoms , · asthenopia , tablet , vision disorders , ocular congestion , computer vision , reading , سندروم بینایی رایانه , آموزش مجازی , خشکی چشم , خستگی چشم